Morgunn - 01.12.1984, Blaðsíða 26
100
MORGUNN
sálir framliðinna og líta þær út eins og lifandi fólk. Er
þeir hafa komist fram hjá þeim verður á vegi þeirra langt,
breitt og djúpt gljúfur, sem þeir verða að komast yfir.
Þar yfir er hjól og hált eins og ísinn og snýst hratt í hringi.
Þar yfir leiðir verndarandinn angakokkinn. Þá koma þeir
að stórum katli þar, sem soðnir eru lifandi selir. Loks
koma þeir að bústað ömmu fjandans. Þá tekur verndar-
andinn angakokkinn sér við hönd og leiðir hann gegnum
selaþvöguna. Anddyrið er rúmt, en svo er farið yfir hyl-
dýpi þar sem yfir liggur mjór kaðall og er hvergi stuðning
að fá. Þeir fyrir inna situr kerlingin ófrýnilega, þrútin og
útblásin, sveitt af reiði og rífur hár sitt þegar hún sér
komumenn.
Hún þrífur fuglsvæng, kveikir í honum og heldur undir
nösum þeirra. Lyktin af honum dregur úr þeim allan þrótt,
og hún nær þeim á vald sitt. En angakokkinn veit hvað
gera skal. Hann grípur í hár hennar, tuskast við hana um
stund þar til hún verður máttlaus. Vernarandinn hjálpar
honum við það. Um andlit hennar hanga óhreinindi sem
orðið hafa tii vegna misgjörða kvennanna eins og siöng-
urnar um höfuð Medúsu. Þessi óværa stafar af fóstur-
látum, sem haldið hefur verið leyndum. Þeir rífa hana
burt af því að óværan er ástæðan fyrir því, að sjávardýrin
hafa horfið af miðunum og leitað heim til kerlingar. Um
leið og hún er laus við þetta þjóta hvalir og selir af stað
með miklum buslugangi til sinna venjulegu dvalarstaða,
þar sem Grænlendingar veiða þá. Að þessu loknu fer
angakokkinn með verndara sínum heim á leið, og er þá
vegurinn sléttur og greiðfær." (Paul Egede, 1788).12
Þetta hafði Paul Egede eftir sögumanni sínum. Svipað
þessu segja shamanar um víða veröld frá reynslu sinni
þegar sál þeirra fer úr líkamanum og leggur í Bjarma-
landsferðir í sálnaheiminum. Þar er jafnan til staðar
verndarandi töframannsins, eins konar fylgja hans eða
hamingja, sem gerir honum fært að bjargast úr öllum
háska. Þessar hugmyndir um verndaranda eru skyldar hug-