Morgunn - 01.12.1984, Blaðsíða 32

106
MORGUNN
hyggja nánar að því hvernig það tengist frumstæðum
trúarbrögðum. Það verður þó ekki gert að sinni. Einungis
vil ég undirstrika, að ódauðleiki mannsins er tengdur
sálnatrúnni meira en lítið, meira að segja er engu líkara
en kirkjan hafi á sextándu öld verið farin að óttast um,
að sálnahyggja, sem þá var ríkjandi í evrópskri þjóðtrú
ógnaði trúnni á endalausa og eilífa tilveru sálarinnar. Var
það þá gert að trúaratriði, að sálin væri ódauðleg.
I öllum frumstæðum trúarbrögðum og þjóðtrú síðari
tíma er sálin langt frá því að vera eilif. Hún er ódauðleg
að því marki, að hún deyr ekki með líkamanum, en hún er
samt svipuðum lögmálum háð og á sitt endadægur eins
og hann. Þarf ég ekki annað en minna á íslenskar drauga-
sögur máli mínu til stuðnings. Eilífð er hugtak sem frum-
stæðar þjóðir velta lítt sem ekki fyrir sér, enda eru tíma-
hugmyndir þeirra allt aðrar en þær, sem við höfum alist
upp við.
Ég hefi nú rætt um nokkur höfuðatriði, er snerta sálna-
trú eins og hún birtist í þeim trúarbrögðum, sem frum-
stæð kallast. Orðið frumstæður er vandræðaorð. Það þýð-
ir nánast sá, sem er fyrstur, er lítt þróaður. Ég nota það
um náttúruleg trúarbrögð, það er að segja átrúnað þjóða,
sem búa við einfalda, fábrotna menningu á verklega svið-
inu. Einkum exm það veiðiþjóðir, sem ég hefi beint at-
hyglinni að, enda er sálnatrúin þar mjög þi’óuð. Sálna-
hugmyndir þeirra, sem við akuryrkju búa eru hinar sömu
í eðli sínu, en ekki eins áberandi í daglegu lífi þeiri'a.
Mér er það Ijóst, að hér hefur einungis vei’ið stiklað á
stóru, og væri hægur vandi að rekja þúsundir dæma um
flest það, sem hér hefur verið minnst á. Ég hefi valið
þann kost að leggja mesta áhei’slu á það, sem er sameig-
inlegt í sálnatrúnni, og hve almannleg í’eynsla virðist liggja
að baki henni. Hins vegar hefi ég ekki tekið afstöðu, nema
óbeint til þess hvort sálnatrúin sé ákveðið stig í þróun
átrúnaðar eða hvort ætla verður henni áhrif á til dæmis
eingyðistrú og hugmyndir tengdar henni.