Morgunblaðið - 21.12.2008, Blaðsíða 35

Morgunblaðið - 21.12.2008, Blaðsíða 35
35 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 2008 Morgunblaðið/Golli A ðild að Evrópusambandinu hefur verið til umræðu á Íslandi árum og áratugum saman, án þess að komast nokkurn tímann efst á hina pólitísku dagskrá fyrr en nú. ESB-aðild hef- ur til dæmis aldrei orðið að einu af helztu kosn- ingamálunum. Ástæð- urnar eru fyrst og fremst tvær. Annars vegar má færa rök fyrir því að Íslendingar hafi ein- faldlega haft það svo gott utan ESB að þeir hafi aldrei verið knúnir til að velta fyrir sér að- ild að sambandinu. Hin ástæðan fyrir því að málið hefur ekki komizt efst á dagskrána, er að allir stjórnmálaflokkarnir hafa í raun verið klofnir í afstöðunni til aðildar. Breyttar forsendur Í skýrslu Evrópunefndarinnar, sem starfaði undir forsæti Björns Bjarnasonar dóms- málaráðherra, náðu fulltrúar Sjálfstæð- isflokksins og Vinstrihreyfingarinnar – græns framboðs saman um hreinskilnislega fram- setningu á stöðu Evrópumálanna innan flokk- anna: „Ljóst er, að innan stjórnmálaflokka eru ólíkar skoðanir á þessu álitaefni og ákvörðun ríkisstjórnar um að sækja um aðild að ESB mundi valda miklum stjórnmálaóróa innan og milli stjórnmálaflokka.“ Þrátt fyrir mismun- andi skoðanir innan allra stjórnmálaflokkanna hafa þeir allir haft stefnu annaðhvort með eða á móti aðild; Samfylkingin hefur verið eini flokkurinn sem hefur haft aðild á stefnu- skránni, aðrir hafa verið á móti. Nú eru forsendur í Evrópuumræðunni gjör- breyttar. Efnahagshrunið hefur ýtt Evrópu- málunum efst á hina pólitísku dagskrá. Afleið- ingar gjaldmiðilskreppu blasa við almenningi daglega. Það var runnið upp fyrir mörgum áð- ur en bankakerfið hrundi, að íslenzka krónan væri ónýtur gjaldmiðill. Nú liggur það í augum uppi og fáir vilja lengur halda í krónuna. Hags- munir jafnt atvinnulífsins sem almennings af því að taka upp nýja mynt eru nú fullkomlega augljósir. Aðild að Evrópusambandinu er sú leið, sem við blasir til að fá nýjan gjaldmiðil og eiga jafnframt fulltrúa við fundarborðið, þar sem peningamálastefnan er ákveðin. Einhliða upptaka annars gjaldmiðils, evru eða t.d. doll- ars, er bæði áhættusamari og tekur af Íslandi sjálfstæða peningamálastefnu án þess að nokkur áhrif komi í staðinn. Hins vegar liggur það fyrir að upptaka evru mun taka einhver ár, komi til þess að Ísland gangi í Evrópusam- bandið. Efnahagsleg og pólitísk kreppa Stundum er talað um að Ísland eigi að sækja um ESB-aðild í styrkleika en ekki veikleika; þ.e. vinna sig út úr erfiðleikunum áður en ákvörðun er tekin um að sækja um aðild. Flest þau ríki, sem fengið hafa aðild að Evrópusam- bandinu á undanförnum áratugum, hafa hins vegar alls ekki sótt um hana þegar vel gengur. Þau hafa einmitt sótt um í kreppu, efnahags- legri, pólitískri eða hvort tveggja. Þau hafa metið það svo að með ESB-aðild fengju þau aðstoð annarra við að vinna sig út úr erfiðri stöðu og jafnframt áhrif á ákvarðanir, sem óhjákvæmilega snerta hagsmuni íbúa þeirra. Ísland er nú í sömu stöðu. Kreppa okkar er ekki eingöngu efnahagsleg, hún er líka póli- tísk. Ísland er býsna einangrað á alþjóðavett- vangi þessa dagana og orðspor landsins hefur skaðazt verulega, eins og rakið var hér á þess- um stað fyrir viku. Aðild að innsta kjarna sam- starfs vestrænna lýðræðisríkja er leið út úr þessari einangrun. Við getum rifjað upp þegar vinaríki okkar Finnland sótti um aðild að Evrópusamband- inu. Finnum fannst þeir einangraðir og á jaðr- inum eftir að kalda stríðinu lauk. Með aðild sinni að ESB færðu þeir sig inn í miðju hins evrópska samstarfs. Þeir hafa markvisst tekið virkan þátt í Evrópusamstarfinu, virkari en til dæmis Svíar og Danir. Upptaka evrunnar var þáttur í því. Hún kom til ekki eingöngu af efna- hagslegum ástæðum, heldur ekki síður póli- tískum. Finnar vildu einfaldlega vera í innsta hring. Fyrir nokkrum árum sagði Jari Vilén, þáverandi utanríkisviðskiptaráðherra Finn- lands, í viðtali hér í blaðinu: „Upptaka evr- unnar efldi þjóðarstoltið. Þegar Finnar fara til stóru landanna sunnar í álfunni og nota evr- urnar sínar þar, finnst þeim þeir vera meðlimir í sama klúbbi.“ Þannig fóru Finnar vissulega inn í ESB í veikleika, í djúpri efnahagslegri og pólitískri kreppu, en þeir hafa sótt styrk í aðild sína að Evrópusambandinu. Klofnir flokkar Það hefur ekkert breytzt að stjórnmálaflokk- arnir eru flestir klofnir í afstöðu sinni til ESB. Nú neyðast þeir hins vegar til að taka um- ræðuna, jafnerfitt og það getur reynzt. Þjóð- arhagsmunir fara framar flokkshagsmunum í þessu máli þessa dagana. Það er forvitnilegt að rýna í skoðanakann- anir, sem sýna hvernig fylgismenn flokkanna skiptast í afstöðu sinni til ESB. Þá nýjustu gerði Capacent Gallup í nóvember fyrir Sam- tök iðnaðarins. Niðurstöðurnar voru birtar 5. desember. Þar var m.a. spurt um afstöðu til þess hvort fara ætti í aðildarviðræður við ESB, hvort fólk styddi aðild að sambandinu og hvort taka ætti upp evru í stað krónunnar. Langflestir telja að taka eigi upp evruna. Samtals eru 67,7% hlynnt því. Aðeins 18% eru á móti og rúmlega 14% hafa ekki gert upp hug sinn. Sömuleiðis er yfirgnæfandi meirihluti á þeirri skoðun, að ganga eigi til aðildarvið- ræðna við ESB. Samtals eru 64,3% hlynnt því, tæplega 24% eru á móti og um 12% taka ekki afstöðu. Hins vegar er ekki jafnafgerandi meirihluti hlynntur aðild að ESB. Alls eru 47,3% með að- ild, tæplega 32% á móti og tæplega 21% hefur ekki ákveðið sig. Þetta sýnir stöðu mála ágætlega í hnot- skurn. Yfirgnæfandi meirihluti þjóðarinnar vill nýjan gjaldmiðil. Flestir átta sig á því að líklegasta leiðin til að fá hann er aðild að Evr- ópusambandinu. Meirihlutinn er hlynntur því að sækja um aðild og fara í aðildarviðræður, en margir væntanlega ekki reiðubúnir að svara til um afstöðu sína til ESB-aðildar fyrr en þeir sjá niðurstöðuna úr slíkum viðræðum. Ef horft er aðeins á svörin um stuðning við aðild, kemur í ljós að nánast allir stuðnings- menn Samfylkingarinnar sem afstöðu taka styðja hana. Þannig segjast tæplega 79% vilja aðild, tæplega 17% eru óviss og aðeins 4,3% á móti. Enda er Samfylkingin sá flokkur, sem hefur aðild að ESB á stefnuskránni. Stuðningsmenn Sjálfstæðisflokksins og Frjálslynda flokksins eru neikvæðastir í garð aðildar og skiptast svipað í afstöðu sinni. Þeir, sem segjast myndu gefa Sjálfstæðisflokknum atkvæði sitt, skiptast þannig að 25% eru hlynnt aðild, önnur 25% óviss og um helmingur á móti. Nú kunna menn að spyrja hvort ein- hver tilgangur sé í því fyrir Sjálfstæðisflokk- inn að endurskoða Evrópustefnu sína þegar staðan er þessi. En þá þarf að hafa í huga að á þeim tíma, sem þessi könnun var gerð, naut Sjálfstæðisflokkurinn aðeins rúmlega 20% fylgis, samanborið við 37% í þingkosningunum í fyrra, og gera má ráð fyrir að hópurinn, sem er farinn frá flokknum, sé mun Evrópusinn- aðri en þeir, sem eftir eru. Þannig vildu um 37% stuðningsmanna Sjálfstæðisflokksins að- ild að ESB í könnun, sem var gerð í ágúst í fyrra, svo dæmi sé tekið, en 45% voru á móti. Þá mældist fylgi flokksins helmingi meira en nú. Það veltur ekki sízt á stefnumótun sjálf- stæðismanna í Evrópumálum hvort þessi hóp- ur snýr aftur til flokksins. Stuðningsmenn Framsóknarflokksins, þeir fáu sem eftir eru, skera sig úr í könnuninni í nóvember að því leyti að um helmingur þeirra hefur ekki gert upp hug sinn til ESB-aðildar. Um 29% eru henni hlynntir og 22% á móti. Í ljósi stefnu forystu Vinstri grænna í Evr- ópumálum er svo forvitnilegt að skoða skipt- inguna hjá stuðningsmönnum þeirra; ríflega 34% vilja aðild að ESB, 18% óviss og tæplega helmingur á móti. Þetta sýnir mætavel að enn eru flokkarnir, aðrir en Samfylkingin, klofnir í afstöðu sinni til ESB. Stóra spurningin, sem þeir standa nú frammi fyrir, er hvernig þeir taki afstöðu til þessa stóra og mikilvæga máls, sem hrópar á úrlausn, án þess að „stjórnmálaóróinn“ verði þeim óbærilegur. Erfið staða sjálfstæðismanna Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið settur í þrönga og erfiða stöðu í Evrópumálunum. Hinn stjórnarflokkurinn, Samfylkingin, leggur ofuráherzlu á að sótt verði um aðild að ESB. Það er ekki lengur hægt að láta málið liggja á milli hluta í stjórnarsamstarfinu, eins og fyrir kreppu. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, formað- ur Samfylkingarinnar, gaf það skýrt til kynna í útvarpsviðtali um síðustu helgi, að styddi Sjálfstæðisflokkurinn ekki umsókn um aðild að ESB, myndi Samfylkingin slíta stjórn- arsamstarfinu og beita sér fyrir því að kosn- ingar yrðu haldnar á næsta ári. Vinstri grænir, sem njóta nú mikils fylgis í skoðanakönnunum á sama tíma og stuðningur við Sjálfstæðisflokkinn er í sögulegu lágmarki, hafa meðvitað opnað glufu í Evrópustefnu sinni með því að tala um að leggja beri málið í dóm þjóðarinnar. Þetta gerir VG bæði til að friða þann stóra hóp stuðningsmanna sinna, sem eru hlynntir ESB-aðild og til að hætta að útiloka sig frá stjórnarsamstarfi við Samfylk- inguna. Sjálfstæðismenn eiga þannig á hættu, breyti þeir ekki afstöðu sinni til aðildar að ESB, að slitni upp úr stjórnarsamstarfinu og þeir þurfi að fara í kosningar, þar sem flokkurinn fengi að öllum líkindum mjög slaka niðurstöðu. Eftir kosningar væru kostir flokksins mjög tak- markaðir; samstarf við Samfylkinguna kæmi ekki lengur til greina og afar ólíklegt er að Sjálfstæðisflokkurinn og VG gætu náð saman um stjórnarmyndun. Það er ekki hægt að gefa sér að niðurstaðan á landsfundi Sjálfstæðisflokksins verði sú að flokkurinn breyti afstöðu sinni í Evrópumál- unum. Í hinum harða kjarna flokksmanna er töluverð andstaða við ESB-aðild. ESB-and- stæðingar virðast líka betur skipulagðir í að- draganda landsfundarins og eiga meiri tilfinn- ingahita og hugsjónaeld en þeir, sem tala enn fyrst og fremst um kalt hagsmunamat. Staðan, sem Sjálfstæðisflokkurinn er kom- inn í, leiðir það hins vegar af sér, að verði nið- urstaðan sú að flokkurinn vilji ekki beita sér fyrir því að sótt verði um aðild að ESB, mun stór hluti kjósenda, sem telur slíka umsókn brýna, snúa sér annað og kemur ekki aftur til flokksins. Flokkurinn fær þá líklega litlu ráðið um hvenær verður efnt til kosninga og á á hættu að lenda í stjórnarandstöðu með lítið fylgi. Ef niðurstaðan verður hins vegar sú að sótt verði um aðild að ESB og farið í aðild- arviðræður, eiga ESB-andstæðingarnir innan Sjálfstæðisflokksins auðvitað annað tækifæri til að stöðva ESB-aðild; í þjóðaratkvæða- greiðslu um aðildarsamning. Þar hafa menn ákveðið fordæmi frá Noregi. Forysta norska Verkamannaflokksins beitti sér eindregið fyrir ESB-aðild landsins og að Noregur fengi eins góðan aðildarsamning og kostur væri á. Stór hópur innan flokksins tók hins vegar höndum saman við nei-fólk úr öðr- um flokkum og felldi ESB-aðild Noregs í þjóð- aratkvæðagreiðslu. Þetta lifðu norsku stjórn- málaflokkarnir af, þótt fleiri en Verkamanna- flokkurinn væru klofnir í málinu. Evrópumálin og stjórnmálaóróinn Reykjavíkurbréf 201208 Með 28,9% 25% 28,5% 78,9% 34,4% Óvissir 49% 24,8% 26,6% 16,9% 17,8% Á móti 22% 50,2% 44,8% 4,3% 47,8% Afstaðan til aðildar að ESB Heimild: Könnun Capacent Gallup í nóvember B D F S V
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.