Morgunblaðið - 19.04.2009, Blaðsíða 28

28 Ferðalög
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. APRÍL 2009
Polarolje
Meiri virkni
Hátt hlutfall Omega 3
fitusýrur
Minn læknir mælir með
Polarolíunni, en þinn ?
Selolía, einstök olía
Gott fyrir:
Maga- og þarma starfsemi
Hjarta og æðar
Ónæmiskerfið
Liðina
Polarolían fæst í:
apótekum, Þín verslun Seljabraut,
heilsuhúsum, Fjarðakaupum,
Fiskbúðinni Trönuhrauni og Melabúð
K
lukkan er fjögur að
morgni í Mexíkóborg.
Miguel, annars árs
verkfræðinemi við
UNAM-háskólann í
borginni, hefur sig til fyrir fyrsta
tímann sinn. Kennslustundin hefst
klukkan sjö. Framundan er rúmlega
tveggja klukkustunda bíltúr frá
íbúð Miguels í norðurhluta borg-
arinnar að háskóla hans sunnar í
borginni. Bíltúr innan um fjórar
milljónir annarra bifreiða í borg,
sem sannarlega aldrei sefur. Verk-
fræðinámið liggur honum mikið á að
klára. Af hverju veltir maður fyrir
sér. Hann lítur ekki svo á að
verkfræðigráðan færi honum tæki-
færi í heimalandinu, heldur vill hann
komast burt. Hvert? Mér til mik-
illar undrunar svarar hann: „Sví-
þjóð.“
Ísland heillar hann ekki. Nafnið
ÍS-land líklega fráhrindandi fyrir
íbúa borgar, þar sem hitastigið að
degi til fer nánast aldrei niður fyrir
20°C. Meira að segja í rúmri hæð
Hvannadalshnjúks.
Tuttugu milljónir í dalnum
Borgin sjálf liggur ofan í dal
kenndum við Mexíkó, umkringd
fjöllum sem slíta þennan þétt-
býliskjarna frá eyðimörkinni sem
handan fjallanna liggur. Þessi fjöl-
mennasti þéttbýliskjarni Vest-
urheimsins, með 20 milljónir íbúa,
hefur fyrir löngu sprengt sín nátt-
úrulegu landamæri og er nú farinn
að skríða upp í hæðirnar og hólana
umhverfis borgina. Skriða sem
myndað hefur magnaða sýn á sam-
spil manns og náttúru þar sem
byggðin teygir sig upp í áður
ósnortna náttúruna umhverfis borg-
ina. Lega borgarinnar, niðri í daln-
um, gerir hana enn viðkvæmari fyr-
ir eigin mengun, þar sem fjöllin
mynda skjól fyrir veðri; líkt og Esj-
an dregur fjallgarðurinn mjög úr
úrkomu í borginni, úrkomu sem
myndi sía loftið af ryk- og reyk-
mengun. Sprungið samgöngukerfi,
útblástur frá verksmiðjum og
brennsla á jarðgasi og kolum til raf-
orkuframleiðslu hefur gert Mexíkó
að einu mengaðasta svæði heims.
Kaldrifjuð afleiðing efnahagssögu
landsins.
Allt þetta nefnir hann Miguel sem
ástæður fyrir yfirvofandi brottför
sinni. Þó stendur ein ástæða ofar
öðrum. Á hverjum degi eyðir hann
fimm klukkustundum í ferðir í skól-
ann og til baka. Ástandið á götum
borgarinnar er orðið svo, að yfirvöld
eru farin að reisa upphleyptar hrað-
brautir ofan á þeim sem fyrir eru.
Þrátt fyrir það hreyfist umferðin á
annatímum nánast ekki neitt og
stundum er talað um samgöngukerfi
borgarinnar sem heimsins stærsta
bílastæði. Á miðjum breiðgötum og
hraðbrautum geta strandaglópar
orðið sér úti um dagblað til afþrey-
ingar á leið í eða úr vinnu, kalt vatn,
heitar samlokur, snakk, gosdrykki,
batterí og einhvers staðar sá ég
glitta í límbandsrúllu til sölu.
Út með tannkrem,
inn með banka
Á síðustu árum hefur Mexíkóborg
gengið í gegnum gríðarlegar breyt-
ingar, þungaiðnaður sem eitt sinn
setti drungalegan svip á alla borg-
ina hefur færst til úthverfanna og
nágrannaborga. Nú starfa einungis
um 15% borgarbúa við stóriðju, tala
sem árið 1970 stóð í 52%. Hugvís-
indaiðnaður, á við samskiptatækni,
fjármálastarfsemi, trygginga-
starfsemi og ýmiss konar þjónustu-
iðnað, hafa á undanförnum árum
verið að taka borgina yfir. Fjár-
málahverfið Santa Fe er mið-
punktur fjármálastarfsemi landsins.
Nokkurs konar Wall Street Mexíkó
sem hefur á einungis nokkrum ár-
um losað sig við Colgate-tann-
kremsverksmiðju sem eitt sinn
prýddi borgarhlutann og fengið til
sín í staðinn háhýsi, höfuðstöðvar
fjármálarisa, mexíkanska olíurisans
og fimmta stærsta fyrirtæki heims,
PeMex, auk ýmissa annarra stórfyr-
irtækja, með tilheyrandi jakkafata-
flóði og innrás evrópskra og norður-
amerískra merkjavörufyrirtækja,
sem sjá starfsmönnum Santa Fe
fyrir nauðsynlegum fylgihlutum
slíkra borgarhluta.
Annar minnisvarði um uppsveiflu
síðustu ára er miðbærinn. Svæði
sem minnti mig skemmtilega á
stræti New York-borgar. Innan um
sögufrægar byggingar og nýreist
háhýsi er þar að finna dýrar
merkjavöruverslanir, Ferrari-
umboð, og jú, meira að segja Star-
bucks-kaffihús. Eins og nafnið gefur
til kynna, Centro Historico, er þar
einnig gríðarlega sögu að finna.
fá lýst. Þessi svæði virðast hafa
horfið algjörlega úr minni þeirra
sem hafa stýrt uppgangi annarra
hverfa og svæða borgarinnar, því
þau hafa verið óbreytt í áratugi.
Það er þó ekki þar með sagt að
vandamál borgarinnar séu ein-
angruð á þeim svæðum. Ekki alls
fyrir löngu tilkynnti vatnsskömmt-
unarráð borgarinnar að vegna lít-
illar úrkomu síðustu regntímabila
væru vatnsbirgðir borgarinnar
hættulega litlar. Var því ákveðið að
grípa til 110 daga vatnsskömmtunar
og vatnsflæðið sumstaðar skorið
niður um helming. Verkfræðinem-
inn Miguel kunni vissulega ráð við
því. Hann sýndi mér m.a. múrstein
sem hann hafði sett í vatnskassann
á klósetti sínu. Þetta sparar vatn í
hvert skipti sem sturtað er niður.
Uppvaskið er sparað, pappadiskar
og glös notuð eins oft og hægt er,
vatninu eftir uppvaskið skvett út á
trén og þvottavélin ekki sett í gang
fyrr en hún er full. Hver einasti
dropi nýttur.
Miguel er þó ekki eini borg-
arbúinn sem virðist vera búinn að fá
nóg af vatnsskorti, hækkandi
glæpatíðni, rafmagnsleysi, umferð-
arhnútum og koltvísýringsútblæstri.
Borgir umhverfis stórborgina
hafa á undanförnum árum verið
áfangastaður gríðarlegs fólksflótta
íbúa Mexíkóborgar sem fengið hafa
sig sadda af heimkynnum sínum.
Querétaro hefur til dæmis marg-
faldast að stærð á einungis 15 árum.
Þangað hafa þó ekki einungis íbúar
flutt, heldur hafa framleiðslufyr-
irtækin Ford Motors, Bombardier
og þýski vörubílarisinn MAN ný-
lega flutt verksmiðjur sínar þangað.
Querétaro, líkt og þjóðin í heild,
reiðir sig á verslun við Bandaríkin.
Verslun sem hefur gert borgina að
einni þeirri ríkustu í landinu. Þar
var fyrsti alþjóðlegi flugvöllurinn
lagður árið 2004, sem kveikti enn
meiri áhuga fjárfesta á svæðinu.
Grunnstoðirnar eru framleiðsla og
iðnaður henni tengdur, oft í beinni
eigu bandarískra stórfyrirtækja.
Vegna þessara sterku tengsla hefur
borgin, og landið í heild sinni, ekki
farið varhluta af efnahagsástandi
nágranna þeirra í norðri undanfarið
ár eða svo.
Minna fé úr norðri
Þjóðin sjálf hefur fengið sinn
skerf af efnahagskreppum. Sú síð-
asta reið yfir 1994, en ástandið núna
virðist ætla að reynast enn erfiðara.
Helsta útflutningsafurð landsins er
olía, sem flutt er yfir landamærin til
Texas. Þar er hún unnin og afurð-
irnar, plast, bensín, terpentína, gas
o.fl., fluttar beint aftur yfir landa-
mærin til notkunar í Mexíkó. Fyr-
irkomulagið hefur verið harðlega
gagnrýnt af almenningi og benda
margir á spillingu í kringum olíu-
risann PeMex og ýmsar kenningar
eru um tengsl nýkjörins forseta
landsins við olíurisa Bandaríkjanna.
Önnur helsta erlenda tekjulind
Mexíkó eru peningar, beinharðir
seðlar sendir heim, suður yfir landa-
mærin frá ættingjum og vanda-
mönnum starfandi í Bandaríkj-
unum. Flestir löglega, þó svo að
milljónir séu þar ólöglega að störf-
um. Peningasendingar hafa á einu
ári fallið um 2,2%, sem samsvarar
rúmum milljarði Bandaríkjadollara.
Milljarður dollara, sem eitt sinn
hýsti, fæddi og klæddi fátæka ætt-
ingja vinnandi Mexíkana í norðri.
Olíuverðið hríðlækkar og bandaríski
bílamarkaðurinn hefur hrunið, sem
hefur mikil áhrif í Mexíkó, þar sem
framleiðsla fyrir bílarisana er mikil.
Allt þetta hefur sett efnahag lands-
ins á heljarþröm og hann stendur
nú á brauðfótum.
Landamæraborgirnar sem liggja
að landamærum Mexíkó og Banda-
ríkjanna eru mikilvægir hlekkir í
viðskiptum landanna. Um landa-
mærin í Júarez í Mexíkó og El Paso
í Texas streyma til dæmis um tvær
milljónir manna mánuð hvern. Önn-
ur mikilvæg landamæraborg er La-
redo, þar sem um 8.000 vörubílar
streyma í gegn dag hvern, 12 millj-
ónir tunna af olíu, ásamt tugþús-
undum sjónvarpa, dvd-spilara,
hundruðum tonna af matvælum,
meðal þeirra 500 tonn af jalapéno-
pipar og 8.000 lítrar af tequila.
Um helmingur allra vöruskipta
Bandaríkjanna við Mexíkó fer um
þessa einu landamærastöð.
En tequila, olía og tabasco-sósa
er ekki það eina sem hér streymir í
gegn. Annar blómstrandi iðnaður
landsins á upptök sín fyrir sunnan
syðri landamæri Mexíkó. Inn um
nánast óvarin landamærin í suðri
streyma ólöglegir innflytjendur.
Flestir á leið þvert yfir fjalllendið
og áfram yfir Rio Grande-ána yfir
landamærin til Bandaríkjanna. En
aukið áhyggjuefni vestrænna þjóða
er kókaínið, efni sem framleidd eru í
fjalllendum Bólivíu, Kólumbíu og
annarra nágrannaríkja landsins í
suðri. Fíkniefnin ferðast í gegnum
Mexíkó á leið sinni til Bandaríkj-
anna, sem er heimsins stærsti
markaður efnisins. Þessi straumur
fíkniefna er iðnaður sem illa hefur
tekist að uppræta. Undanfarin tvö
ár hafa verið skipaðir yfir 45.000
hermenn og 10.000 nýir lög-
reglumenn í baráttunni gegn þess-
ari þjóðfélagsvá, stríði sem eitur-
lyfjakóngarnir heyja með vopnum
keyptum löglega í Bandaríkjunum.
En baráttunni fylgja ýmis vanda-
mál, eins og ofbeldisaldan sem hefur
gengið yfir landið undanfarið, en er
þó hvað sýnilegust í landamæra-
borgunum Ciudad Júarez, Tijuana,
Nuevo Laredo og Culiacán. Borg-
irnar, sem liggja á rúmlega 3.000
km löngum landamærum Mexíkó
við Bandaríkin í norðri, voru eitt
sinn blómstrandi áfangastaðir
bandarískra ferðamanna í leit að
góðri kvöldstund, með kúbuvindil og
mexíkanska margarítu, en eru nú í
blóðugri herkví eiturlyfjasmyglara.
„Gringó“ fær sér bjór
En Mexíkó hefur alltaf verið og
mun alltaf vera Mexíkó. Heillandi
áfangastaður, þar sem fallegustu
baðstrendur heims leynast, þar sem
matargerðarlistin náði nýjum hæð-
um, þar sem Marilyn Monroe drakk
sína fyrstu margarítu, þjóðardrykk
landsmanna. Veðurfarið er him-
neskt og andrúmsloftið afslappað.
Þrátt fyrir svörtu blettina á landinu
þrífst þar menning sem alltof fáir fá
að njóta. Þeir sem gera það gleyma
því aldrei.
Á lokagöngutúr í gegnum Azca-
potzalco-hverfi Mexíkóborgar sett-
ist ég ásamt hópi heimamanna á
veitingastað. Tveir barþjónar viku
sér undan áður en sá þriðji af-
greiddi hvíta manninn með bjór.
Einn barþjónanna heyrðist segja að
það ætti að kenna „gringóinum“ að
tala spænsku. Þá útskýrði ég fyrir
þeim, að hér væri á ferðinni Íslend-
ingur. Eftir að þeir höfðu fullvissað
sig um að Ísland væri ekki í Banda-
ríkjunum átti ég í mesta basli við að
komast út. En það hafðist að lokum.
Eftir óumbeðið tequila-skot og
kaldan bjór í veganesti.
Í boði hússins.
Heillandi menning og mengunarský
Sölukona Hún er með fangið fullt af
hlutum sem hún ætlar að koma í verð.
Eftir Heimi Hannesson
Götusala Sölumennirnir hlaupa á milli bíla og bjóða allt milli him-
ins og jarðar; til dæmis matvæli, dagblöð og jafnvel hljóðfæri.
‘‘ÞJÓÐIN SJÁLF HEFURFENGIÐ SINN SKERF AFEFNAHAGSKREPPUM.SÚ SÍÐASTA REIÐ YFIR
1994, EN ÁSTANDIÐ
NÚNA VIRÐIST ÆTLA AÐ
REYNAST ENN ERF-
IÐARA.
Sögu sem nær allt aftur til tíma Az-
tekanna sem eitt sinn byggðu þenn-
an dal. Má þar enn finna leifar horf-
ins heims. Heims sem að miklu leyti
var þurrkaður út við komu spænsku
trúboðanna, sem byggðu kaþólskar
kirkjur ofan á eitt sinn stórglæsi-
legum píramídum og indíánahofum.
Situr dómkirkja landsins meðal
annars yfir gömlu hofi og grafhýsi
Aztekanna. Ýmsar tilraunir borg-
aryfirvalda til að grafa upp horfinn
menningarheim Aztek-indíánanna
hafa runnið út í sandinn og liggja nú
ýmsar ómetanlegar fornminjar
óvarðar gegn áreiti tuttugu milljóna
íbúa, mengunar og almennt slæmr-
ar umgengni í borginni. Miðbærinn
er að miklu leyti byggður á vatns-
grunni og fenjasvæði. Eru því
margar helstu byggingar miðbæj-
arins, á við forsetahöllina og áð-
urnefnda dómkirkju, að sökkva í fen
undir borginni. Sumar byggingar
um allt að tvo sentimetra á ári.
Gleymdu íbúarnir
Ekki hafði ég verið lengi í Mexíkó
þegar mér var gerð grein fyrir hinu
óskrifaða farbanni til ákveðinna
svæða borgarinnar. Þrátt fyrir
glæsilegan miðbæ skammt frá og
bersýnilegar framfarir síðustu ára
eru stórir hlutar borgarinnar, með
íbúatölu margfaldri þeirrar ís-
lensku, án rafmagns, rennandi vatns
og annarrar grunnþjónustu. Hverfi,
sem í áratugi hafa barist við fátækt
og örbirgð svo hrikalega, að fá orð