SunnudagsMogginn - 15.11.2009, Síða 22

22 15. nóvember 2009
U
ng og aðframkomin kona
gengur inn á sjúkrahúsið í
eþíópísku borginni Jinka.
Hún er með barni og deyr ef
hún kemst ekki undir hnífinn. Miðaldra
íslenskur maður tekur á móti henni og
metur stöðuna. Hann er þreyttur eftir
langa vakt en getur ekki leyft sér að vísa
henni frá. Tveimur tímum síðar hvílir
friðsælt barn sig í örmum móður sinnar.
Tveimur mannslífum hefur verið bjarg-
að.
Lífgjafinn, Sverrir Ólafsson skurð-
læknir, sem búið hefur í Noregi mestan
part ævinnar, er maður lítillátur. „Þetta
er starf mitt,“ segir hann og beinir talinu
að öðru.
Neyðin er mikil
Sverrir starfar sem skurðlæknir í Ála-
sundi þar sem hann býr með norskri
konu sinni Sólveigu Fure og tveimur
börnum. Hann var stóran hluta æsku- og
unglingsáranna í Eþíópíu þar sem faðir
hans, Jóhannes Ólafsson skurðlæknir,
starfaði í þágu fátækra. Móðir hans, Ás-
laug Johnsen, sá um heimilið en Sverrir
er fæddur á Íslandi eins og tvö systkini
hans. Hin þrjú fæddust í Eþíópíu.
Þegar Sverrir var kominn á framhalds-
skólaaldur söðlaði fjölskyldan um og
fluttist til Noregs þar sem hann fór í
læknisnám að loknum menntaskóla. Þar
útskrifaðist hann sem læknir með skurð-
lækningar sem sérgrein við Tæknihá-
skólann í Þrándheimi (NTNU) en hélt að
því loknu til Bretlands þar sem hann
lauk framhaldsnámi í hitabeltissjúkdóm-
um frá Háskólanum í Liverpool.
Sverrir var tveggja ára þegar foreldrar
hans fluttust til Eþíópíu árið 1967 og var
því að nálgast þrítugt þegar hann sneri
aftur til Afríku til að vinna í þágu Al-
þjóða Rauða krossins í Rúanda eftir að
borgarastríðinu lauk þar 1994. Sú reynsla
reyndist honum dýrmæt þegar hann hélt
nokkrum misserum seinna til starfa í
Tansaníu þar sem hann dvaldi um
tveggja ára skeið.
Sverrir og kona hans Sólveig eru mikið
trúfólk og hún studdi hann því heilshug-
ar þegar neyðarkallið barst. Norsku
kristniboðasamtökin (NLM), sem hann
starfaði fyrir í Tansaníu, vantaði lækni til
að leysa af á skurð- og fæðingardeild við
sjúkrahúsið í borginni Jinka í Suður-
Eþíópíu fyrstu þrjá mánuði ársins.
Sverrir segir þörfina hafa verið mikla.
„Neyðin var alveg gífurleg og því alltaf
stöðugur straumur af fólki að leita hjálp-
ar. Omo er stórt svæði og mikið af sjúk-
lingum sem koma á sjúkrahúsið, það
eina í héraðinu þar sem um hálf milljón
manna býr. Um tíma var ég eini skurð-
læknirinn í Jinka. Það er erfitt að fá eþí-
ópíska lækna til starfa við sjúkrahús í
sveitum landsins. Þeir vilja frekar vera í
höfuðborginni. Svo leita margir að vinnu
erlendis, enda vel menntaðir. Þar fá þeir
hærri laun og geta því lagt fé til hliðar
fyrir fjölskyldur sínar.
Til okkar í Jinka kom eþíópískur
læknir, Germame að nafni, en starfaði
aðeins í nokkra mánuði hjá okkur. Hann
hafði ekki mikla reynslu en gat þó gert
keisaraskurði. Ástandið var betra eftir að
hann kom. Þá komst ég hjá því að vera
oft vakinn á nóttunni. Ég var ekki aleinn
lengur,“ segir Sverrir og rifjar upp álag-
ið.
„Ég var alltaf á vakt, sjö daga í viku,
alla laugardaga og sunnudaga. Ég þurfti
nær undantekningalaust að vakna á
nóttunni, hvort sem það var vegna fæð-
ingarhjálpar, keisaraskurðar eða annars.
Það var ekki hægt að bregða sér frá. Ég
gerði keisaraskurð á hverjum degi.
Stundum tvisvar, jafnvel þrisvar. Þá
bjargar maður bæði móður og barni.
Fósturdauði er mikill vegna skorts á
menntuðum ljósmæðrum. Það var líka
næstum daglegt brauð að til okkar kom
sjúklingur með alvarlegan bráðasjúkdóm
sem mundi leiða til dauða ef ekki yrði
gerð á honum skyndiaðgerð. Erfiðið og
næturvökur er hægt að þola um stund-
arsakir, því að lokum hefur maður
bjargað mörgum.“
Blóðskortur mikið vandmál
Sverrir segir skortinn á blóði og blóð-
gjöfum erfiðan.
„Ef þörf er á blóði eru ættingjar alltaf
beðnir um að gefa blóð. Stundum eru
ókunnugir menn líka beðnir. Sumir vilja
þó ekki gefa blóð af ótta við að veikjast.“
– Hefur þetta sett sjúklinga í hættu?
„Já.“
– Hafa einhverjir dáið?
„Já, nokkrir hafa dáið.“
– Þannig að sjúklingar á þinni vakt
hafa dáið úr blóðskorti?
„Já.“
– Hvernig er það fyrir lækni að upplifa
að sjúklingur deyr vegna meins sem væri
vel hægt að meðhöndla í Noregi?
„Það er mjög erfitt. Það er það. Þótt
Þessi níu ára gamli strákur hefur
verið með beinsýkingu í lærlegg
um árabil. Af þeim sökum er
annar fóturinn styttri en hinn.
Sverrir, eða dr. S eins og
hann var kallaður af starfs-
fólki spítalans, gerir keis-
araskurð á annarri af tveimur
skurðstofum spítalans.
Vökunætur í
Afríkuhitunum
Sverrir Ólafsson skurðlæknir.
Sverrir Ólafsson naut aðstoðar Jóhannesar föður síns þegar
hann stóð vaktina í Jinka í ársbyrjun. Sverrir, sem hafði áð-
ur starfað í Rúanda og Tansaníu, er einnig maður lítillátur.
Stundum þurftum við að
hætta við aðgerð af því að
það var ekki til vatn. Þegar
við höfðum rennandi vatn
var nauðsynlegt að safna
eins miklu og hægt var til
að eiga birgðir ef illa færi