SunnudagsMogginn - 15.11.2009, Blaðsíða 33

15. nóvember 2009 33
H
jálmar Jónsson lýsir í bók sinni föður
sínum, sem var mikill atorkumaður,
en segir einnig: „Hann umgekkst
áfengi af sama kappi og annað sem
hann tók sér fyrir hendur. Og þá var stundum
sem allt væri í hers höndum. Arfurinn frá Siglu-
firði síldaráranna, með landlegum og slags-
málum, uppfært og staðfært í sveitarsamfélaginu,
það var ekki vænlegt til alþýðuhylli í Tung-
unum.“ Síðar ritar Hjálmar:
„Alkóhólismi pabba þrúgaði nokkuð uppvaxt-
arár okkar systkinanna á Akureyri. Ég vildi ekki
fá skólafélaga mína inn á heimilið. Alkóhólisminn
var fjölskylduleyndarmál sem allir í fjölskyldunni
reyndu að fela. Á árum mínum í Gagnfræðaskól-
anum á Akureyri og síðar menntaskólanum liðu
stundum nokkrir dagar,
jafnvel heil vika, án
þess að ég færi í skól-
ann, einfaldlega vegna
þess að allt var í hers
höndum þegar pabbi
var á fylliríi. Þá var
gríðarlegur sláttur á
honum og vinum hans
og heimilislífið allt úr
skorðum. Þetta gerðist
nokkrum sinnum á ári,
en þó aldrei um jól.
Eftir drykkjutúrana
leið pabbi sálarkvalir.
Þá vakti hann og vann
stundum sólarhringum
saman. Hann gekk þá til
allra verka sinna af ábyrgð og miklu kappi en svo
komu tímabil þar sem allt gekk miður. Ef til vill
þjáðist hann af þunglyndi og kannski var það
kveikjan að drykkjunni. En smám saman fór
alkóhólisminn að ná meiri tökum á honum.
Mamma hélt heimilinu saman og lagði mikla alúð
í uppeldi okkar, en það var erfitt að lifa við þetta.
Allt á heimilinu snerist um þessar sviptingar,
ýmist vonda eða góða daga.“
Gjörbreytt líf
„Þegar tímar liðu og um það bil sem ég flutti úr
foreldrahúsum breyttist þetta. Nokkrir vinir og
félagar pabba á Akureyri, sumir drykkjufélagar,
stofnuðu ásamt honum AA-deild. Mikil breyting
varð á lífi þeirra og fjölskyldna þeirra. Og svo
kom sólin upp heitir bók Jónasar Jónassonar um
reynslu alkóhólista og þau orð áttu vel við hér.
Þetta gjörbreytti lífi pabba og allrar fjölskyld-
unnar og var eins konar frelsun. Pabbi hætti
reyndar ekki alveg að drekka en það dró verulega
úr drykkjunni vegna þess að nú hafði hann að-
hald frá þessum nýju samtökum, vinum sínum
þar og vopnabræðrum.“
Hjálmar ólst upp í Biskupstungum í hinu gamla
bændasamfélagi. Meðal annars lýsir hann því
hvernig systkinin í Borgarholti sinntu blindum
einstæðingi á næsta bæ en segir líka frá merki-
legum ferðum til Reykjavíkur:
„Ég var hlédrægur en skapmikið barn. Þegar ég
var átta ára orti
Kristinn afi um mig þessa vísu:
Hjálmar, strákur sterklegur,
stundar nám í vetur.
Hann er jafnan hæglátur
en hitnað skapið getur.
Á þessum árum stamaði ég töluvert og leið fyr-
ir það. Ég var fámáll á köflum, talaði við hundinn
minn og las bækur. Foreldrar mínir töldu að við
svo búið mætti ekki standa og höfðu samband við
sérfræðinga í Reykjavík. Ég var sendur til geð-
læknis, dr. Jakobs Jónassonar, sem þá var nýlega
kominn heim frá námi. Til hans sótti ég nokkra
tíma. Hann sýndi mér myndir, lét mig tala um
þær og skoðaði það sem ég teiknaði. Mér líkaði
ágætlega við hann. Enda þótt ég heyrði ágætlega
gekk ég jafnframt þessu í Heyrnleysingjaskólann.
Ég hafði afar gott af því að hitta Brand Jónsson
skólastjóra og kynnast honum. Hann var
skemmtilegur maður sem hóf tímana ætíð á létt-
um húmor og talæfingarnar sem hann lét mig
síðan gera urðu leikandi léttar. Ég er viss um að
það sem hjálpaði mér mest á þessum mánuðum
var að fá aukið sjálfstraust. Og smám saman yf-
irsteig ég hindranirnar sem komu í veg fyrir það
að ég kæmi heilum setningum frá mér. Um mik-
ilvægi þessa fjölyrði ég ekki. En lengi framan af
ævi var ég óframfærinn, ég kveið fyrir því að vera
tekinn upp í tímum og það truflaði löngum
skólagönguna.
Þennan tíma sem ég var að fá bót á þessum
vandkvæðum bjó ég hjá afa og ömmu, Kristni og
Guðfinnu, í litlu húsi sem þau höfðu keypt og
byggt við að Suðurlandsbraut 86. Það var í
miðjum Múlakampi. Þetta var einstakur tími. Afi
átti talsvert bókasafn. Mest var það þjóðlegur
fróðleikur, Íslendingasögurnar, ljóðabækur og
svo man ég sérstaklega eftir Grímu. Það voru
mörg bindi af þjóðsögum, draugasögum, sögum
af mórum og skottum og alls konar fyrirbærum.
Aldrei datt mér í hug að trúa því sem þar stóð
enda las ég þennan fróðleik eins og ævintýri sem
hægt var að gleyma sér í og lifa sig inn í.
Veröldin þeirra afa og ömmu var yndisleg. Ör-
yggið og háttbundið lífið þar í húsi var notalegt.
Afi vann hálfan daginn í Múlalundi við að fram-
leiða plastvörur og amma sá þar um ræsting-
arnar. Stutt var niður í Múla við Suðurlandsbraut.
Þar bjó Gunnar, móðurbróðir minn, og kjarna-
konan Svanhildur Guðmundsdóttir. Hún var
mikil persóna, stór í sniðum. Ekkert vissi ég
smátt í hennar sál eða framgöngu. Gunnar var
varðstjóri í Hegningarhúsinu við Skólavörðustíg.
Hann kenndi mér á sinn hátt að taka ekki sjálfan
mig of hátíðlega.“
Hjart-
sláttur séra
Hjálmars
Séra Hjálmar Jónsson dóm-
kirkjuprestur og fyrrverandi
alþingismaður hefur sent frá
sér ævisögu sína sem nefnist
Hjartsláttur. Ævisagan kemur
út hjá bókaforlaginu Veröld og
birtir Morgunblaðið hér brot úr
bókinni með leyfi útgefanda.
Faðir Hjálmars, Jón Óli Þorláksson, var
menntaður flugmaður frá Bandaríkj-
unum og passaði ekki alltaf inn í bænda-
samfélagið í Tungunum.
Hjálmar Jónsson sendir
frá sér ævisögu þar sem
skiptist á gleði og sorg.
skreyta og annað að gefa hana út og
dreifa henni. Eldri dóttir þeirra hjóna,
Erla Skúladóttir lögfræðingur, bjargaði
málunum og stofnaði útgáfufyrirtækið
Málstað til að sjá um útgáfu bókarinnar
og dreifingu. Þau Sigríður Lillý og Skúli
segjast hafa ráðist í þetta eingöngu af
hugsjón og kannski til að skilja eitthvað
skemmtilegt eftir sig og
að þau hefðu aldrei gert
þetta án hvatningar
barna sinna. Þau segja
enga sérstaka gróða-
hugsun liggja að baki
þessu fjölskylduverkefni
og sýna það eflaust fyrst
og fremst með því að frá
nóvembermánuði 2009
til loka febrúar 2010
renna 100 krónur af hlut
Málstaðar af hverri seldri
bók útgáfunnar til ís-
lensku hjálparsamtak-
anna Enza sem eru starf-
rækt í Suður-Afríku.
Enza rekur heimili fyrir
barnshafandi stúlkur og
konur sem þurfa að gefa barn sitt frá sér
vegna fátæktar eða útskúfunar. Mál-
staður mun hverju sinni styðja við
verðugan málstað með sambærilegum
hætti og útgáfan styrkir nú Enza.
Þegar þau hjón eru spurð hvort þau
muni halda áfram að skrifa og mynd-
skreyta barnabækur svarar Skúli, „Það
má upplýsa það á þessu stigi að þeir
úlfadrengir eiga eftir að leggja land
undir fót og ferðast víða um Norðurlönd
og það er búið að skrifa þrjár bækur nú
þegar.“
Morgunblaðið/Kristinn
„Ég hef atvinnu af því
að vera leiðinlegur en ég
get skemmt mér óskap-
lega vel við að skrifa
kærubréf og stefnur.
Óneitanlega hugsar
maður um hvað eigi eftir
að liggja eftir mann. Það
er ekki óskandi að í
minningargreininni
standi eingöngu: hann
skrifaði mörg falleg hót-
unarbréf.“