Morgunblaðið - 16.01.2010, Blaðsíða 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 2010
Gaman Þessir krakkar hópuðust að ljósmyndaranum þegar hann bar að garði, kannski til að sýna honum hvolpinn sem þeir voru með þó það sé engu líkara en að hvutti sé dálítið skelkaður.
Rax
NIÐURSKURÐUR á
fjárlögum er í brennidepli
nú þegar þrengja skal sult-
arólina víðast hvar. Ljóst er
að við neyðumst til að spara
en þó þykir mörgum hart
að niðurskurðarhnífurinn
saxi á þá sem síst geta hönd
fyrir sig borið.
Allt frá því hrunið varð í
október 2008 hafa stjórn-
völd verið hvött til að
standa vörð um samfélags- og velferð-
armál. Vandfundnir eru þeir sem vilja
viðurkenna að niðurskurður þurfi að
bitna á börnum og unglingum og keppast
menn við að kasta fram frösum á borð við:
„að grunnþjónusta verði ekki skert“,
„styrkja þurfi stoðirnar“, „hlúum að fjöl-
skyldunni“ og „gerum samfélagið barn-
vænna“. En hvað er í raun á bak við þessi
fögru fyrirheit? Til að mynda hefur
reynst erfitt að skilgreina hvað felist í
grunnþjónustu og eru mismunandi og
misvísandi skilgreiningar á reiki. Nú
hriktir í þeim stoðum sem menn vilja svo
gjarnan styrkja og ítrekað berast fréttir
af sársaukafullum niðurskurði sem mun
veikja þessar stoðir. Sumar fjölskyldur
berjast í bökkum og þá er ekki á það bæt-
andi þegar skólamáltíðir hækka um helm-
ing, svo nýlegt dæmi sé tekið. Hætt er við
að samfélagið verði síst barnvænna þegar
atvinnumissir og áhyggjur þjaka þá full-
orðnu og hvað þá ef skerða á þá þjónustu
og öryggisnet sem þó er í boði.
Talað er um að áríðandi sé að halda
uppi velferðarneti fyrir fjölskyldur í land-
inu en það liggur í augum uppi að erfitt er
að strengja það net þegar úrræðum
fækkar og hluti af áðurnefndri grunn-
þjónustu verður að forréttindum. Hækk-
andi skattar eru nauðsyn úr því sem kom-
ið er en það skýtur skökku við að
ákveðinn hópur mótmæli harðlega auð-
magnssköttum og hækkun jaðarskatta.
Þeir sem greiða myndu þá skatta eru í
raun þeir sem helst geta tekið storminn í
fangið og lagt meira af mörkum við upp-
byggingu þjóðfélagsins en þeir sem nú
þegar hafa þrengt sína sultaról í innsta
gat.
Mönnum verður tíðrætt um mikilvægi
þess að styrkja nærsamfélagið og standa
vörð um grunnþjónustu og að slíkar að-
gerðir séu í raun sparnaður til lengri tíma
litið. Fyrst þessar staðreyndir liggja fyrir
og fjálglega er um þær rætt hvers vegna
hljóta þær svo sjaldan hljómgrunn hjá
þeim sem niðurskurðarhnífnum beita? Sí-
fellt er imprað á því að læra af sögunni og
skoða til að mynda hvaða
áhrif kreppan upp úr
1990 hafði í Finnlandi.
Hvers vegna er þá þver-
skallast við að draga lær-
dóm af þeirri reynslu og
líta á önnur úrræði?
Sparnaður menntasviðs
Reykjavíkurborgar er
áætlaður 775 milljónir og
sveitarfélögum er gert
að spara gríðarlegar
fjárhæðir. Stjórn Sam-
bands íslenskra sveitar-
félaga telur mikilvægt að
sveitarfélög séu sem mest samstiga í að-
gerðum sínum við að skera niður útgjöld
enda bitnar ójöfn staða sveitarfélaga á
börnum og öldruðum. Auk þessa hafa for-
sendur fjárhagsáætlana hjá sumum
sveitarfélögum fyrir árið 2009 ekki staðist
og kallar það á meiri niðurskurð næstu ár
en gert var ráð fyrir. Mun gæðum mennt-
unar og grunnþjónustu þá verða misskipt
eftir landshlutum? Slíkt væri óviðunandi.
Ljóst er að hagræða þarf í rekstri vel-
ferðarkerfisins en það þarf að gera af
mikilli varkárni og ígrunda vel allar að-
gerðir með tilliti til framtíðar. Hver er
ávinningurinn og hverjar eru fórnirnar?
Með nýju menntalögunum frá árinu 2008
var kveðið á um aukna aðkomu foreldra
að leik-, grunn- og framhaldsskólum með
tilkomu foreldra- og skólaráða. Mikilvægt
er að foreldrar séu hafðir með í ráðum
þegar hagrætt er í skólakerfinu. Í raun
mætti komast hjá ýmiss konar deilum og
árekstrum einungis með því að eiga aukið
samráð við foreldra og forráðamenn
barna og unglinga. Þegar hagræðing-
aráformum er slengt framan í granda-
lausa foreldra, sem engan tíma hafa feng-
ið til ígrundunar eða aðlögunar, er ekki
von á góðu. Auk þess gætu einhverjir
þeirra lumað á góðum hugmyndum sem
nýta mætti til sparnaðar. Hugsa þarf út
fyrir kassann. Þetta er átak sem vinna
þarf að í sameiningu. Yfirvöld, frjáls fé-
lagasamtök, kennarar og foreldrar þurfa
hér að starfa saman og leita leiða við að
ná sem bestri niðurstöðu fyrir afkom-
endur okkar sem koma til með að erfa
landið.
Eftir Hrefnu
Sigurjónsdóttur
»Mikilvægt er að hafa
foreldra með í ráðum
þegar unnið er að nið-
urskurði.
Hrefna Sigurjónsdóttir
Höfundur er verkefnastjóri hjá Heimili og
skóla – landssamtökum foreldra.
Aðgát skal höfð
ALLT frá banka-
hruni hefur það sí-
fellt komið betur í
ljós hversu mik-
ilvæg ferðaþjón-
ustan er fyrir þjóð-
arbúskap
Íslendinga enda
þriðja stærsta at-
vinnugrein á Íslandi
í gjaldeyristekjum.
Í hrunadansinum
sjálfum þótti mörgum launin
heldur lág víða í ferðaþjónust-
unni og lítil von um ríkidæmi.
Nú felst ríkidæmið í því að hafa
trygga vinnu í atvinnugrein sem
á sér góða framtíð. Sú framtíð
byggir á því að bæði stjórnvöld
og fyrirtækin í greininni setji
sér metnaðarfull markmið. Þar
leika stöðugleiki í efnahags-
umhverfi, öflug landkynning og
gæða- og umhverfismál stórt
hlutverk.
Miklar árstíðarsveiflur skapa
vanda víðast hvar í greininni og
má í raun segja að það verkefni
ferðaþjónustunnar að horfa fram
á kreppu á hverju hausti hafi
gert hana sterkari til að mæta
þeim erfiðleikum sem fyrirtæki
stríða við nú. Síðasta ár var að
mörgu leyti gott ár í íslenskri
ferðaþjónustu hvað rekstur
varðar og vegna mikillar lækk-
unar íslensku krónunnar jukust
gjaldeyristekjur umtalsvert og
gerum við ráð fyrir að gjaldeyr-
istekjur greinarinnar hafi verið
140-150 milljarðar.
Það var augljós aukning í
ferðum almennra ferðamanna og
bárust skilaboð frá öllum lands-
svæðum utan höfuðborgarsvæð-
isins um góða aðsókn. Á höf-
uðborgarsvæðinu háðu mörg
fyrirtæki varnarbaráttu en þau
fundu fyrir samdrætti í ráð-
stefnuhaldi og hvataferðum.
Ástæða þess samdráttar er
slæmt efnahagsástand í helstu
viðskiptalöndum okkar og fyr-
irtæki, sem kosta fólk í slíkar
ferðir, hafa dregið saman seglin.
Þótt reksturinn hafi víða
gengið vel þá eru skuldsett fyr-
irtæki í ferðaþjónustu í jafn-
slæmri stöðu og önnur skuldsett
fyrirtæki á Íslandi. Fyrirtæki
með háar gengistryggðar skuld-
ir eiga við mikinn vanda að
stríða sem sér ekki
fyrir endann á.
Það er erfiðara
með hverju árinu
sem líður að spá um
fjölda erlendra ferða-
manna til landsins
þar sem bókunartími
þeirra styttist sífellt
og hefur aldrei verið
styttri en á síðasta
ári. Þessi þróun hef-
ur verið síðustu árin
og má segja að hert
hafi frekar á henni.
Svo virðist sem bjartsýni ríki
varðandi sumarið 2010 en fyr-
irtæki, t.d. í Reykjavík hafa
áhyggjur af fyrstu mánuðum
ársins. Icelandair og Iceland
Express hafa tilkynnt um aukið
flug og nýja áfangastaði og vek-
ur það bjartsýni með öðrum
ferðaþjónustufyrirtækjum.
Tækifæri okkar er lágt gengi ís-
lensku krónunnar en ógnin er sú
að ríkisstjórnir nágrannalanda
hafa verið að setja stóraukið fé í
landkynningu og markaðsmál
þar sem menn eru augljóslega
þeirrar skoðunar að aukin ferða-
þjónusta muni skapa mikilvægar
tekjur í þjóðarbúin.
Önnur ógn er að miklar
skattahækkanir blasa við fyr-
irtækjunum í byrjun árs þótt
tekist hafi að afstýra nokkrum
slæmum hugmyndum, t.d. því að
veitingar og gisting færu í 14%
þrep virðisaukaskatts. Sem
dæmi um hækkanir má nefna að
hópbifreiðafyrirtækin taka á
einu ári á sig 600 milljóna króna
kostnaðarhækkun vegna bif-
reiða- og olíugjalda. Hækkun
áfengisgjalds, tryggingagjalds
og virðisaukaskatts hefur enn-
fremur mikil áhrif. Á sama tíma
og íslensk ferðaþjónusta þarf á
mikilli landkynningu að halda í
sífellt erfiðari samkeppni við ná-
grannalöndin, þá er skipulag
landkynningar- og markaðsmála
á Íslandi í uppnámi og frum-
varpi um Íslandsstofu ýtt til
hliðar í þinginu.
Á sama tíma og stjórnvöld
tala um að tækifærin liggi í
ferðaþjónustu þá virðist áhuga-
leysi ríkja í þinginu um jafn
mikilvægt mál og Íslandsstofu-
málið er. Það er gríðarlega mik-
ilvægt fyrir ferðaþjónustuna að
vel takist til frá byrjun en efling
utanríkisviðskipta og aukin
ferðaþjónusta er einn af helstu
hornsteinum aukins hagvaxtar
og velmegunar. Mikil tækifæri
felast í íslenskri ferðaþjónustu
en það mun ekki gerast af sjálfu
sér að ferðamönnum fjölgar. Nú
eru þeir rúmlega hálf milljón.
Ef vöxtur síðustu 10 ára heldur
áfram verða þeir orðnir ein
milljón innan 10 ára. Til þess
þarf þó öfluga landkynningu og
góða dreifingu ferðamanna yfir
árið og yfir landið. Það þarf að
vera hægt að reka fyrirtækin á
arðbæran hátt og þá mega
stjórnvöld ekki skerða sam-
keppnishæfni þeirra með skatta-
hækkunum. Það mun skipta
miklu til framtíðar að á Íslandi
verði rekin umhverfisvæn ferða-
þjónusta þar sem gæðin eru
samkeppnishæf við það besta
sem þekkist.
Ein af ástæðum kreppunnar
er skortur á eftirspurn í þjóð-
félaginu þar sem kaupmáttur Ís-
lendinga hefur minnkað veru-
lega vegna verðbólgu,
atvinnuleysis og skattahækkana.
Þeim mun augljósari er þörfin á
því að fá fleiri erlenda ferða-
menn til þess að kaupa vörur
okkar og þjónustu. Öflug mark-
aðssókn með samstilltu átaki
ferðaþjónustunnar og ríkisvalds-
ins er vænlegasta leiðin til að
fjölga ferðamönnum enn frekar,
afla þjóðarbúinu aukinna gjald-
eyristekna og fjölga störfum.
Tíu prósenta fjölgun erlendra
ferðamanna getur aflað þjóð-
arbúinu 14-15 milljarða króna í
erlendum gjaldeyri og fjölgað
störfum um land allt. Ferða-
þjónustan er sú atvinnugrein
sem hvað hraðast getur brugðist
við breyttum aðstæðum og aukið
hagvöxt. Það tækifæri þarf að
nýta.
Eftir Ernu
Hauksdóttur » Öflug markaðs-
sókn með sam-
stilltu átaki er væn-
legasta leiðin til að
fjölga ferðamönnum,
afla þjóðarbúinu auk-
inna gjaldeyristekna
og fjölga störfum.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka ferðaþjónustunnar.
Ferðaþjónustan í upphafi árs
Erna Hauksdóttir