Ný saga - 01.01.2000, Qupperneq 50

✓
Islendingar í Alsír
Þjóð í kreppu
I Alsír býr stolt þjóð í kreppu fátæktar, mann-
fjöldasprengingar, borgarstyrjaldar og van-
burðugs stjórnarfars. Saga landsins er sérstæð
og uni margt merkileg og þar eru ýmsar minj-
ar um langvarandi erlend yfirráð, rómversk,
tyrknesk, frönsk. Barátta þessarar fyrrum
frönsku nýlendu fyrir sjálfstæði sínu er okkur
Islendingum auðskiljanleg, einnig barátta fyr-
ir endurheimt sjálfsvirðingar sem beðið hefur
hnekki í umróti hins óhugnanlega borgar-
stríðs. Þó er hið síðara langtum flóknara mál.
Það er einfalt að finna til samúðar með þjóð
sem á einn sameiginlegan óvin utan lands,
erfiðara þegar hann er strákurinn í næsta
húsi, sem sker nágranna sinn á háls út af
skeggleysi hans eða klæðaburði konunnar.
Ognin er í því fólginn að enginn er óhultur,
allir fara að tortryggja alla, óttast alla. Fólk
hættir að þora út úr húsi, enginn kemur í
heimsókn. Og kannski var okkur einmitt
svona vel tekið af því það er svo langt síðan
þeir hafa fengið langt að komna gesti. Það
voru ekki bara við sem spurðum spurninga,
einnig þeir höl’ðu sínar. Forstöðumaður
Þjóðskjalasafnsins (Archives Nationales
d'Algerie), Abdelkrim Badjadja, langaði t.d.
að vita hvernig íslendingum lynti við Dani
eftir sambandsslitin og við upplýstum hann
um að þau samskipli væru afar vinsamleg.
Við bentum honum á að einn liður í því að
draga úr gagnkvæmri beiskju milli landanna
hefði verið sá að Danir skiluðu okkur aftur
handritunum á ögurstund. Þeim yrði kannski
ögn hlýrra til Frakka ef Frakkar fengjust lil
þess að láta einhverjar alsírskar þjóðarger-
semar af hendi við þá. Forstjórinn hafði
einmitt kvartað undan því að hið tilkomu-
mikla Þjóðskjalasafn (húsið) væri mjög fátækt
af frumgögnum um sögu þeirra. (Við höfðum
áður tekið eftir því að í glæsta og hervarða
Þjóðarbókhlöðuna vantaði einkum bækur.)
Skjöl sem varða sögu landsins hafa lengst af
verið varðveitt í þeim löndum sem Alsír hef-
ur lotið á liðnum öldum eða staðið í stríði við,
í Istanbúl í Tyrklandi, í Vatíkaninu, Livorno
og fleiri stöðum á Ítalíu, í París, Marseille og
Aix en Provence í Frakklandi. í Madrid eru
skjöl, í London eru skjöl, í Amsterdam og
víðar um Evrópu. Hann sýndi mér fagurt Ijós-
rit af gömlum samningi milli deyjans í Alsír-
borg og Englandskonungs um fangaútlausn
sem Elísabet II Englandsdrottning hafði fært
safninu að gjöf. Hann myndi glaður þiggja
gögn frá íslandi.
Fyrndur glæpur -
framtíðarfengur
Tyrkjaránið er löngu fyrndur glæpur. Eftir
heimsókn mína til Alsír er það skoðun mín að
íslenskir sagnfræðingar, skjalaverðir og aðrir
sem rannsaka vilja þann atburð og eftirköst
hans, eigi að hafa samskipti við kollega sína
í „Barbaríinu“. Fyrir því væri gagnkvæmur
áhugi. Forstöðumaður Þjóðskjalasafnsins
telur það hins vegar „mission impossible" að
ætla að leita afkomenda Islendinga sem þar
lentu í þrælastétl fyrir bráðum 400 árum, þeg-
ar fjórðungur íbúa borgarinnar voru hertekn-
ir menn og konur frá flestum slrandbyggðum
Evrópu. Slík leit er reyndar utan míns áhuga-
sviðs. Hins vegar fyndist mér framtíðarfengur
að því að nota þann snertiflöt milli landanna
sem Tyrkjaránið er lil þess að átta sig betur
á þeini menningarheimi sem varð hlutskipti
rúmlega 300 landa okkar að renna saman við
á 17. öld. Hvernig tókst íslenskum bændum
og sjómönnum, íslenskum húsfrúm og mæðr-
um, vinnufólki, börnum og unglingum, sem
lifðu af umskiptin, að spjara sig sem ófrjálst
lólk í nýjum heimkynnum. Hvernig leið því í
heitara loltslagi og öðru gróðurfari þegar
fram liðu stundir, hvernig tók það breyttum
húsakosli, klæðaburði, matarvenjum, að ó-
gleymdu því sem dýpra ristir í sálarlífinu og
tengist trúnni. Tungumálahindrunin hefur
verið hár þröskuldur lengi vel og er vissulega
enn, en á meðan franska er mál hinna skóla-
gengnu í Alsír eigum við góða möguleika á
auknum gagnkvæmum skilningi. Vandi okkar
eykst hins vegar ef arabíska verður ofan á
sem eina málið í landinu og tunga spámanns-
ins er í nýrri sókn. Múhameð á vaxandi lylgi
að fagna í veröldinni. Islam eru þau trúar-
brögö sem hraðast breiðast út á okkar dög-
um. Við munum í auknum mæli þurfa að hafa
samskipti við fólk sem játar þá trú. Tyrkjarán-
ið er okkar aðgöngumiði að veröld islams.
4H