Ný saga - 01.01.2000, Page 61

Snorri og bræður hans
4 Snirlimga saga, bls. 254.
5 Gerð er prýðilega grein fyrir bakgrunni kenninga
Bourdieus í „Introduction: Bourdieu and Social
'l'heory", Bourdieu: Crilical Perspectives. Ritstjóri Craig
Calhoun. Edward LiPuina and Moishe Postone
(Cambridge, 1993), bls. 1-13.
6 Pierre Bourdieu. „Espace social et pouvoir symbolique",
Choses diles, Éditions de Minuit (Paris, 1987), bls. 156.
Ensk þýðing „Social space and symbolic power", In other
words: essays towards a reflexive sociology, þýð. Matthew
Adamson (Stanford. 1990), bls. 123-39.
7 Ágæta lýsingu á þessu er aö finna hjá T. Bilton, et al..
Introductory sociology (Basingstoke. 1987), bls. 331:
„Each class, according to Bourdieu, possesses its own set
of meanings or cultural framework, which is internalised
initially through socialisation within the family; hence-
forth tliis habitus shapes perception, thought, taste,
appreciation and action. Although one culture is not
intrinsically superior to another, the power of the domin-
ant class enables theni to impose their own frantework
of meanings on others (and on the school) as thc only
legitimate culture. (...) As pupils rnove up the education-
al ladder, those front the dominated class are progressive-
ly eliminated, or shunted into less prestigious forms of
education; on the other hand, the liahitus of children
from the dominant class providcs them witli cultural
capital which is translated into academic (and eventually
occupational) success."
8 „Fágun“ er íslenskun Ástráðs Eysteinssonar á hugtaki
Bourdieus.
9 Bourdieu lýsir þessu í knöppu formi í „Espace social et
pouvoir symbolique", bls. 152 (ensk þýðing, bls. 128).
10 Pierre Bourdieu, Les regles de l'art (Paris, 1992). - Sjá
einnig sérhefti tímaritsins Modern Language Quarterly
um Bourdieu og bókmenntasögu, Marshall Brown
(ritstj.) Pierre Bourdieu and Literary History, Modern
Language Quarterly 58/4 (des. 1997), bls. 367-508).
11 Jón Viðar Sigurðsson, Chieftains and Power in the
lcelandic Gommonwealth. Viking Collection vol. 12
(Odense, 1999), bls. 102: „The four most important
sources of incorne were: the assembly attendance dues
(þingfararkaup) and other paymenls, payments for con-
ducting lawsuits, revenues from the chieftains’ own farms
and local ecclesiastical institutions and loot.“
12 Sama heimild, bls. 109-19.
13 Sama heimild, bls. 111-13.
14 Kemur þetta vel fram í frásögnum af Þórði Sturlusyni
(,Sturlunga, bls. 183 og 184).
15 I Sturlungu lýsir Slurla Þórðarson því ágætlega hvernig
Sighvatur vélar um kosti sína í Dölunum, með kaupum og
sölum á jörðum, og á Barðaströndinni með því að nýta
miklar jarðeignir Helgu Gyðudóttur sem hann er í vin-
áttu við: „Sighvatur lagði jafnan stórfé til bús hennar en
tók í mót af lendum sem hann vildi og dróst með því stór-
fé undir Sighvat" (bls.186 og 187). Unt Snorra segir hann
að hann hafi verið „fjárgæslumaöur mikill" (bls. 212).
16 í athyglisverðri grein fjallar Gunnar F. Guðmundsson um
upphaf tíundarlaga og kemst að þeirri niðurstöðu að yfir-
ráð yfir kirkjustöðum hafi ekki verið höfðingjum sú
tekjulind sem fyrri fræðimenn hafa talið („Guði til þægð-
ar eða höfðingjum í hag? Níu aldir frá lögtöku tíundar á
Islandi", Ný saga 9 (1997), bls. 57-64). Aörir munu vænt-
anlega svara rökum Gunnars betur en hér er unnt að
gera, en á það skal þó bent að Sturlusynir hefðu tæplega
lagt sig svo ntikið eftir því að komast yfir staðina, nema
vegna þess þeir skiluðu þeim efnahagslegu auðmagni.
Einnig benda ummæli Orms Svínfellings um að tíund
hans muni ei þverra þótt hann þurfi að reiða af hendi
háar upphæöir til þess að hún hafi verið þeint umtalsverð
tekjulind (Sturlunga, bls. 331).
17 í Oddaverjaþœtti (bls. 142) er sagt frá því hvernig Snorri
kemst yfir staðinn í Stafliolti. Staðarhaldarinn handselur
Snorra forræði yfir staðnum en á móti á Snorri að sjá
til þess að dóttir Itans giftist. Það gerir Snorri ekki. Sbr.
Oddaverjaþáttur. Byskupa sögur I. Guðni Jónsson bjó til
prentunar, (Reykjavík. 1953). - í Sturlungu (bls. 211)
segir frá því hvernig hann náði Reykholt undir sig.
Hér er atburðarásin ögn flóknari, því Snorri beitir ann-
ars vegar lögum og hins vegar loforðum. Faðir staðar-
haldarans var óskilgetinn og því geta aðrir gert erfðatil-
kall til staðarins. Snorri fær þá til að handsala sér málið
og kemur sér þannig í töluvert sterka stöðu. Málalokin
eru þau að hann fær staðarhaldarann til að afsala sér
Reykholti mcð því að heita því að koma sonum lians „til
þroska þess er auðið yrði“.
18 Sama heimild, bls. 186 og 188.
19 Sama heimild, bls. 293.
20 Sama hcintild. bls. 304.
21 Höfðinginn var Ormur á Breiðabólstað í Fljótshlíð, son-
ur Jóns Loftssonar í Odda. Ormur átti börn með Þóru,
syslur Kolskeggs, og voru börn Orms og Þóru erfingjar
að góssi hans. Meðan þeir Kolskeggur lifðu báðir, gekk
Ormur í fé hans eins og honum sýndist. Sbr. santa lieim-
ild, bls. 213.
22 Jón Viðar Sigurðsson, Chieftains and Power, bls. 90-101.
23 Helgi Þorláksson. Vaðmál og verðlag. Vaðmál í utan-
landsviðskiptum og búskap fslendinga á 13. og 14. öld,
doktorsritgerð við Háskóla íslands (Reykjavík, 1991),
bls. 153-70.
24 Helgi Þorláksson, Sama heimild, bls. 155-158.
25 Grágás. Lagasafn íslenska þjóðveldisins. Gunnar Karls-
son, Kristján Sveinsson og Mörður Árnason sáu um út-
gáfuna (Reykjavík, 1992), bls. 58 og 153.
26 Sturlunga saga, bls. 289.
27 Sama heimild, bls. 300.
28 Jón Viöar Sigurðsson, Chieftains and Power, bls. 99.
29 Sturlunga saga, bls. 286-87.
30 Helgi Þorláksson, „Sauðafell. Um leiðir og völd í Döl-
um við lok þjóðvcldis“, Yfir íslandsála. Afmœlisrit til
heiðurs Magnúsi Stefánssyni sextugum 25. desember 1991
(Reykjavík, 1991), bls. 107.
31 Sturlunga saga, bls. 286.
32 Andrew W. Lewis, Royal succession in Capetian France:
studies on familial order and tlte state. Harvard historical
sludies 1(X) (Cambridge Mass., 1981), bls. 104-54. Sjá einnig
Jacqucs Le Goff, „Roi“, Dictionnaire raisonné de
l’Occident médiéval. Ritstj. .1. Le Goff og J. C. Schmitt
Fayard (Paris. 1999). bls. 988-90.
33 Unt Itelgi sem hvíldi yfir norskunt konungum rná lesa í riti
Jóns Viðars Sigurðssonar, Norsk historie 800-1300 (Oslo,
1999), bls. 93-97. - Um ólíkar skoðanir á því hvort
viðhorf þessi eigi rætur í heiðni sjá Gro Steinsland. Del
hellige bryllup og narron kongeideologi (Oslo, 1991), bls.
307-24, og Lars Lönnroth, „Dómaldi’s death and the
myth of sacral kingship", Structure and Meaning in Old
Norse Literature, New Approaclies to Textual Analysis
and Literary Criticism. Ritstj. J. Lindow, L. Lönnroth og
G.W. Weber, (Odcnse, 1986), bls. 73-93.
34 Ármann Jakobsson, / leit að konungi. Konungsmynd ís-
lenskra konungasagna, (Reykjavík, 1997), einkum bls. 143-71.
35 Sarna heimild, bls. 171.
36 Sverrir Tómasson, „Veraldleg sagnaritun 1120-1400.
59