Ný saga - 01.01.2000, Blaðsíða 62

Snorri og bræður hans
Inngangur", ístensk bókmenntasaga I (Reykjavík, 1992)
bls. 280-81. - Sjá einnig Ármann Jakobsson, í leit að
komingi, bls. 295-99.
37 Sjá „Skrá um ættartölu Sturlunga, lil Egils Sölmundar-
sonar í Reykjaholti og Gyðu systur hans í Kalmans-
túngu". íslenzkt fornbréfasafn 1 (Kaupmannahöfn, 1857-
76), bls. 501-507.
38 „Sá er en fyrsti hattr er Noreghs konongr gefr sunum sin-
um skilgetnom iarls nofn. en stundum broedrunt sinum
skilgetnom eda namaghum", Norges Gamle Love indtil
1387. Útg. R. Keyser og P.A. Munch (Christiania, 1848),
II. bindi, bls. 402.
39 Móðir Gissurar var Þóra dóltir Guömundar gríss og Sól-
veigar dóttur Jóns Loftssonar (Sturlunga. bls. 193-94). -
Hákon konungur kallar Gissur frænda sinn skömnru áður
en hann er gerður jarl, sbr. sama heimild, bls. 739.
40 Snorri gerir skömmu sfðar helmingafélag við náfrænku
Sólveigar Sæmundardóttur, Hallveigu Ormsdóttur, og
tekur hana til sín, sbr. Sturlunga, bls. 290. Þetta hefur
verið túlkað þannig að hann hafi gengið að eiga hana.
Þótt Hallveig sé einnig sonardóttir Jóns Loftssonar, má
ætla að hún hafi ekki búið yfir jafnmiklu táknrænu auð-
magni vegna þess að faöir hennar var ekki skilgetinn.
41 Sama hcimild, bls. 313.
42 I nýlegri grein, „Konur og kvennarán á íslandi á 12. og
13. öld“, Ný saga 9 (1997), bls. 71-80, telur Jón Viöar Sig-
urðsson tilgang kvennarána á þjóðveldisöld hafa veriö að
niðurlægja andstæðingana (bls. 79). Jón fjallar ekki um
Sauðafellsför, enda var ekkert kvennarán framið, þótl
ætlunin hafi verið önnur. í þessu tilfelli getur þó fyrirætl-
un Vatnsfirðinga tæpast hafa verið að niðurlægja Sturlu
með kvennaráni, þar sem þeir höl'ðu ætlaö að drepa
hann.
43 P. Bourdieu og L.J. Wacquant, An Invitation to Reflexive
Sociology (Cambridge. 1992), bls. 117.
44 Þetta sést vel af viðbrögöum Jóns Loftssonar við hótun
Þorláks biskups um bannfæringu. Hann býðst til að fara
til óbyggða til að almenningur verði ekki sekur um sam-
neyti við hann. Oddaverjaþáttur, bls. 150-51.
45 Um þessa aðgreiningu sjá nýja og athyglisveröa bók Orra
Vésteinssonar, The Christianisation of Iceland. Priests,
Power and Social Change I000-1300 (Oxford, 2000).
46 Sturlunga, bls. 329.
47 Sama heimild, bls. 338 og 289.
48 Sjá t.d. ummælin unt ólíka hegðun herflokka þeirra
bræðra Tuma og Sturlu Sighvatssona þegar þeir ríða suö-
ur og fara að Oddaverjum. Bendir þetta til þess að yngri
bróðirinn sýni þegar forystuhæfileika sem eldra bróður-
inn skorti, sbr. sama heimild, bls. 271. - Einnig er hægt að
skilja ummæli Sighvats um að honum hafi ekki þótt
Snorri bróðir sinn „halda vel stöðunni" þannig að hann
sé að leggja dóm á færni bróður síns í hernaöi, sbr. sama
hcimild, bls. 252.
49 Jón murtur Snorrason var liðlega tvítugur þegar Itann
lýsti hernaðarsök á liendur Sturlu Sighvatssyni frænda
sínum (bls. 295). Hálfbróðir hans Órækja var átján ára
þegar hann fór með mál föður síns gegn Þorvaldi Vatns-
firðingi (bls. 286). Gissur Þorvaldsson var ekki nema tólf
ára þegar liann sótti Loft biskupsson til sektar fyrir víg
Bjarnar bróöur síns, sbr. sama heimild, bls. 269.
50 Jón Viðar Sigurðsson, Chieftains and Power, bls. 90.
51 Sjá grein Gísla Sigurðssonar, „Bók í stað lögsögumanns.
Valdabarátta kirkju og veraldlegra höfðingja", Sagnaþing
helgað Jónasi Kristjánssyni sjötugum, 10. apríl 1992
(Reykjavík, 1992), bls. 207-32.
52 Um vísbendingar um það aö Snorri hafi einnig kunnað
mikið fyrir sér í kirkjurétti. sjá grein mína „Guðs lög í ævi
og verkum Snorra Sturlusonar", Ný saga 8 (1996). bls.
31^*0.
53 Sturlunga, bls. 56, 98, 388. Sjá einnig Jón Viðar Sigurðs-
son, Chieftains and Power, bls. 93
54 T.d. beita þeir Ormur Svínfellingur og Þórður Þorvalds-
son báðir tungumálinu til að draga úr þeirri lítillækkun
sem þeir þurfa að þola af hendi Snorra Sturlusonar og
Sturlu Sighvatssonar, sbr. Sturlunga, bls. 331.
55 Ófá dæmi eru um að höfðingjar í fremstu röð kveði drótt-
kvæðar vísur en sumir þeirra voru með bestu skáldum
samtíma síns, t.d þeir frændur Snorri og Sturla og Ólafur
Þóröarsynir sem eru þekkt skáld. Einnig má nefna Kol-
bein Tumason. (Sama heimild, bls. 153, 162, 165 og 215),
Sighvat Sturluson (bls. 229 og 405), Gissur Þorvaldsson
(bls. 644 og 649), Orm Svínfelling, Árna óreiöu og Sturlu
Sighvatsson (bls. 317).
56 Tekiö skal franr að ég hef enn ekki séð bók Guðrúnar
Nordal, Tools of Literacy. The Role of Skaldic Verse in
Icelandic Textual Culture in the I2tli and 13th Centuries
(Toronlo. 2000) sem fjallar um kveðskap á 13. öld, en
þegar þetta er ritað mun hún væntanleg innan skamms.
- Prcben Meulengracht Sórensen fjallar þó í stuttu
máli um íslenska höfðingja og skáldskap í bók sinni
Fortœlling og œre. Studier i islœndingesagaerne (Aar-
hus, 1993), bls. 107-108.
57 Sturlunga, bls. 425.
58 Sama heimild, bls. 314-19. - Sjá einnig Guörún Nordal,
Ethics and Action in Thirteenth-Century Iceland. Viking
Collection vol. 11 (Odense, 1999), bls. 216-17. Annað
sambærilegt dæmi eru vísur sem ganga el'tir misheppnaða
aðför að Þorvaldi Vatnsfirðingi, sbr. Sturlungu, bls. 283.
59 Sama heimild, bls. 763.
60 Guömundur Oddsson er í fylgdarliði Sturlu Sighvats-
sonar og yrkir unr hann lof. Hann hafði áður veriö með
Skúla jarli. (Sama heimild. bls. 262, 275, 278, 314, 326 og
344). - Guðmundur Galtason er skáld og heimilismaður
Snorra (bls. 302, 309 og 316). - Eftir vinsælan höfð-
ingja í Skagafirði. Brand Kolbeinsson. ortu tvö skáld
löng kvæði (bls. 533, 536. 538-*44).
61 Sama heimild, bls. 263 og 269.
62 Sama heimild, bls. 131, 337, 338, 561.
63 Bjarni Guðnason lelur að hann Itali verið „klerklærður
en ekki prestvígður", sbr. Fyrsta sagan. Studia Islandica
37 (Reykjavík, 1978), bls. 140). - Sjá einnig Sverri Tóm-
asson, „Konungasögur", bls. 390-92.
64 Bjarni Guönason, „Inngangur", Danakonungasögur, ís-
lenzk fornrit XXXV (Reykjavík, 1982), bls. clxxix-clxxiv.
65 í inngangi sínum fjalla þýðendur Morkinskinnu um hinn
óþekkta höfund hennar og komast að þeirri niðurstöðu
að hann muni hafa verið Islendingur í þjónustu Noregs-
höfðingja, líklega vanur vopnaburði og með áhuga á
kaupskap. Morkinskinna. Tlte Earliest Icelandic Chron-
icle of tlie Norwegian Kings (1030-1157). Translated with
Introduction and Notes by Thcodore M. Andersson and
Kari Ellen Gade, Islandica LI (Ithaca, 2000), bls. 80-83.
66 Sturlunga, bls. 767.
67 Ármann Jakobsson, „Royal prctenders and faithful
retainers. The Icelandic vision ol' kingship in transition",
Gardar 30 (1999), bls. 53.
68 Pierre Bourdieu, „The social space and the genesis of
groups", Theory and Sociely 14 (1985), bls. 727-35.
69 Sama heimild, bls. 731-34.
60