Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 49

Hvfldar er þörf
ítrasta. Slíkt væri bæði hagsmunir háseta og
útgerðarmanna. ítrekað var bent á að það
sem kynni að vera sjálfsagt og eðlilegt annars
staðar, svo sem við verksmiðjuvinnu í iðnríkj-
unum, ætti einfaldlega ekki við á íslandi
vegna sérstakra aðstæðna hér á landi.
Fylgismenn frumvarpsins lögðu hins vegar
áherslu á sameiginlega hagsmuni háseta og
útgerðarmanna af efni frumvarpsins enda
gengi það ekki svo langt að það ælli með
nokkrum hætti að vera íþyngjandi eða hindra
eðlilegan eða nauðsynlegan sveigjanleika fyr-
ir útgerðarfyrirtækin. Bjarni Jónsson benti á
að hann sæi ekki hvaða hag atvinnurekendur
hefðu af því að misbjóða háselum við vinnu.
Þeir gætu ekki komist undan því að sjá nauð-
syn þess að menn fengju sæmilega hvfld.30
Pólitísk viðhorf og
þjóðfélagshræringar
Þótt frumvarp Jörundar Brynjólfssonar árið
1919 hafi að efni til eingöngu miðað að því að
lögbinda 8 stunda lágmarkshvíld fyrir togara-
sjómenn vakti málið umræðu sem fór langt út
fyrir efni þess. Þannig endurspeglaði umræð-
an á þingi og í fjölmiðlum að nokkru ótta
rnargra þingmanna við vaxandi styrk og áhrif
verkalýðsfélaganna og hreyfingar jafnaðar-
manna og þá gerjun sem var í íslensku samfé-
lagi. Hafa verður í huga að á þessum tíma
voru mikil umbrot á alþjóðavísu og þjóðfé-
lagsgerjun sem höfðu áhrif á viðhorf manna
hér á landi og mótuðu skoðanir þeirra til
þjóðfélagsmála almennt og einstakra álita-
efna. Nægir að nefna rússnesku byltinguna og
þjóðfélagsátök í Finnlandi og Þýskalandi.
Ahugavert er að skoða frekar tvö atriði
sem komu glögglega fram í umræðunni og
tengjast innbyrðis. Annars vegar er það af-
staða andstæðinga frumvarpsins til hags-
munabaráttu verkalýðsfélaganna og jafnaðar-
manna hér á landi og erlendis. Hins vegar ótti
þeirra við það fordæmi sem samþykkt frum-
varpsins gæti haft gagnvart annarri atvinnu-
starfsemi en útgerð botnvörpuskipa.
Ef við lítum á umheiminn í kringum okkur,
þá eru horfur allt annað en álitlegar, þar
sem alt logar í verkamannaróstum og öll
lög og samningar eru að vettugi virt. Og því
meira sem látið er undan, því meira er
heimtað. Mjer finst það hljóti að vera
skylda okkar að reyna að sporna við, að
slíkt ástand geti sýkt frá sjer hingað til okk-
ar. Enginn veit hvar hjer verður staðar
numið; að því getur rekið, að verkamenn
heimti kaup fyrir svefntímann, eða annað
því um líkt.31
Þessi ummæli Sigurðar Stefánssonar endur-
spegla ágætlega viðhorf sem frarn komu í máli
andstæðinga frumvarpsins jafnt á þingi sem
utan. Þeir vitnuðu til þess að verkamenn settu
fram stöðugt meiri kröfur og jafnvel væri svo
komið í útlöndum að þeir gætu sett vinnuveit-
endum sínum stólinn fyrir dyrnar í atvinnu-
rekstri þeirra. Ahersla var lögð á að sporna
þyrfti við því að slíkt gerðist hér á landi og því
væri nauðsynlegt að sýna festu og stöðva
strax í fæðingu allar tilraunir til að koma á
löggjöf sem stefndi í þá átt. Yrði gefið eftir
varðandi hvíldartíma háseta á botnvörpuskip-
um mundi því verða fylgt eftir með nýjum og
enn ósanngjarnari kröfum. Það sjónarmið var
einnig sett fram að færa mætti rök fyrir nauð-
syn samtaka og baráttu verkamanna út í
heimi þar sem þeir væru kúgaðir miskunnar-
laust al' auðkýfingum og þeim haldið í járn-
greipum harðstjórnar auðvaldsins. Hins vegar
giltu allt aðrar aðstæður hér á landi. „Hjer á
landi er engu slíku til að dreifa. Hjer eru eng-
ir auðkýfingar eða öreigalýður.“32
Andstæðingar frumvarpsins veltu líka upp
þeirri spurningu hvort krafan um lögbindingu
Mynd 5.
Sjómenn gera að
aflanum um borð
< togara.
47