Ný saga - 01.01.2001, Page 90

Aðalgeir Kristjánsson
Engar bænar-
skrár bárust úr
Vesturamtinu
þar sem Bjarni
Þorsteinsson
amtmaður réð
ríkjum, enda var
hann mótfallinn
þinghaldi
konungi hafa orðið til á fundinum og það er
Finnur Magnússon sem semur uppkastið og
gengur frá hreinritinu sem dagsett er sama dag.
Avarpið sjálft er varðveitt í skjalasafni
konungs í Ríkisskjalasafninu.2 Þar var óskað
eftir auknu verslunarfrelsi, endurbótum á
skólamálum, betri menntun presta og fjölgun
lækna, og að síðustu: „að reyndir og skyn-
samir íslendingar ætti á landinu sjálfu að taka
hlutdeild í að ráðgast um málefni þjóðar-
innar og í stjórn þeirra.“ Þannig greinir Jón
Sigurðsson frá í Nýjum félagsritum 1841.3
Hér á eftir verður reynt að glöggva sig
betur á því hver hlutur Finns Magnússonar
var í þessu máli. Meðan Kristján VIII var
krónprins var hann æðsti maður - præces - í
stjórn listaháskólans í Höfn. Þegar Finnur
Magnússon hóf þar fyrirlestrahald komst
hann í kynni við krónprinsinn. í bréfasafni
konungs í ríkisskjalasafninu er að finna á
annan tug bréfa frá Finni til hans. Flest snúast
þau um kennslu við listaháskólann og þann
mótbyr sem Finnur mætti þar. Fleira ber þar
samt á góma sem brátt verður að vikið.
Kristján VIII getur Finns nokkrum sinnum í
dagbókum sínum og ekki er annað að sjá en
vel hafi farið á með þeim.
í upphafi árs 1831 óskaði konungur eftir
því við kansellíið að það myndaði sér skoðun
á hvort eða hvernig þátttöku íslands yrði
háttað í hinni nýju þingskipan. Sú skoðun
varð ofan á að Island yrði þar þátttakandi og
sú tillaga samþykkt 27. maí 1831 að það ætti
sameiginlegt þing með Eydönum.
íslendingar fylgdust með þegar stéttaþing-
in og skipulag þeirra var lil umræðu í Dan-
mörku upp úr 1830. Baldvin Einarsson varð
fyrstur til að koma skoðunum sínum á fram-
færi með sérstökum bæklingi og í Ármcmni á
Alþingi, þar sem hann mælti eindregið með
þingi í landinu sjálfu. Til að kynna sér afstöðu
íslendinga mælti konungur svo fyrir að kans-
ellíið skyldi afla sér vitneskju um viðhorf
æðstu embættismanna á íslandi til þingsetu í
Danmörku og hvernig henni skyldi haga. Bréf
þessa efnis var sent til íslands 1. október 1830
og kansellíinu bárust 24 álitsgerðir frá emb-
ættismönum á íslandi. Þeir skiptust í önd-
verðar fylkingar með og móti þingsetu í Dan-
mörku og sumir vildu ekkert þing. Margir
nefndu þing á Islandi sem möguleika, án þess
að um það væri spurt í bréfinu. Mikill kostn-
aður var mönnum þyrnir í augum vegna þing-
setunnar sem þeir álitu að yrði til lítils gagns.
Finnur Magnússon var í sveit „hinna upp-
lýstu“ sem kvaddir voru til að ræða skipulag
stéttaþinganna í Danmörku 23. mars 1832.
Þar lagði hann til „að ísland ætli aö hafa full-
trúaþing sér í landinu sjálfu.“ Á það var ekki
hlustað. í staðinn var ákveðið að konungur
veldi þrjá fulltrúa til þingsetu fyrir fslands
hönd og kostnaðurinn yrði greiddur úr kon-
ungssjóði þar lil annað yrði ákveðið. Endan-
lega var gengið frá stéttaþingunum og skipu-
lagi þeirra með konungstilskipun 15. maí
1834. Síðar sama ár voru Finnur Magnússon
og L. A. Krieger stiftamtmaður kjörnir full-
trúar íslands á Hróarskelduþing. Það kom í
fyrsta skipti saman 1. október 1835. Finnur
sat á Hróarskelduþingi fyrir hönd íslands þar
til þátttöku íslands lauk árið 1842.
Árið 1837 samdi Krieger stiftamtmaður til-
lögur um innlenda stjórn á Islandi. Seta hans
á Hróarskelduþingi hafði fært honurn heim
sanninn um gagnsleysi þátttöku íslendinga
þar og hann hafði skipt um skoðun hvað
áhrærði „provindialstöndin fyrir ísland“ eftir
því sem Tómas Sæmundsson hermir.
Sumarið 1837 hófst söfnun undirskrifta á
Suðurlandi þar sem óskað var eftir sérstöku
ráðgjafarþingi á íslandi: „at forunde Island en
særlig Forsamling af raadgivende Provind-
sial-Stænder, der maatte forsamles i Landet
selv“. Forvígismenn hennar voru Þórður
Sveinbjörnsson, Páll Þ. Melsteð og Bjarni
Thorarensen. Þar kom skýrt fram að menn
höfðu lítinn áhuga á þátttöku Islendinga í
dönsku stéttaþingi.
Engar bænarskrár bárust úr Vesturamtinu
þar sem Bjarni Þorsteinsson amtmaður réð
ríkjum, enda var hann mótfallinn þinghaldi.
Bænarskrárnar úr Suðuramtinu og Norður-
og Austuramtinu fóru hins vegar rétta boð-
leið til danskra stjórnvalda ásamt bréfi frá
Bardenfleth stiftamtmanni sem reifaði þá
hugmynd að efnt yrði til samkomu íslenskra
embættismanna á Islandi til að sitja á rökstól-
um um íslensk mál. Bænarskrárnar og bréf
Bardenfleths urðu til þess að ákveðið var
með konungsúrskurði 22. ágúst 1838 að koma