Ný saga - 01.01.2001, Blaðsíða 25

Björgvin Sigurðsson
Sagnfræðin á hraðbraut
veraldarvefsins

AGNFRÆÐI er fremur íhaldssöm fræði-
grein þegar kemur að hagnýtingu nýrr-
'ar tækni á borð við veraldarvefinn. Alltént
fer ekki mikið fyrir sagnfræðingum á verald-
arvefnum og svo virðist sem a.ni.k. íslenskir
sagnfræðingar hafi ekki haft mikinn áhuga á
að vinna með nettækni lil þessa. En nú virðisl
sem breyting sé að verða á og sagnfræðingar
hér á landi ætli að slást í hópinn með þeim
sem þjóta um hraðbraut veraldarvefsins.
Internetið - eða einfaldlega Netið - er í
raun aðferð eða tækni til að flytja gögn á ntilli
tölva, óháð gerð þeirra og stýrikerfi. Til þess
er notaður svokallaður IP-staðall (Internet
Protocol) sem segir til um hvernig gögn skulu
flutt og á hvaða formi. En það er hinn svo-
kallaði veraldarvefur sem hefur verið inest
áberandi hluti Netsins ásamt tölvupósli þótt
fjölmargar aðrar samskiptaleiðir séu notaðar
á Netinu. Veraldarvefurinn, eða vefsíðurnar
svokölluðu, byggir á samskiptastaðli sem
skammstafaður er http (Hyper Text Transfer
Protocol) en hann gerir vöfrum eða vefskoð-
uruni kleift að óska eftir og taka við upplýs-
ingum urn vefsíðurnar.
I þessari grein er kannað hvernig sagnfræð-
in hefur hagnýtt sér Netið og þá sérstaklega
hvernig íslenskir fræðimenn nota þennan
miðil. Eins og flestir vita er Netið ungt fyrir-
bæri og þótt það hafi verið til í nokkra áratugi
var það ekki fyrr en í upphafi þess tíunda sem
það varð almenningseign.
Óþarft er að taka frant að tölvur og stafræn
vinnsla hafa upp á næstum ótakmarkaða kosti
að bjóða. Tölvur geta leitað, reiknað og
teiknað á Inaða sem okkur mennina getur
ekki dreymt um að ná. Með þeim er auövelt
að geyma gögn og endurnýta þau án mikillar
fyrirhafnar. Samt hafa sagnfræðingar ekki
verið duglegir við að nýta sér þessa kosti lil að
skapa þekkingu úr upplýsingum.
Skipta má rafrænum upplýsingum á Netinu
sem koma sagnfræðingum að gagni í fjóra
flokka. I fyrsta lagi eru listar og skrár af ýmsu
tagi. Hér er átt við ýmsar upplýsingar, t.d. úr
bóka- og skjalasöfnum, sem snúa að safnkosti
viðkontandi safna. Gegnir, bókfræðigrunnur
Landsbókasafns íslands - Háskólabókasafns
er einn slíkra grunna sem hægt er að nálgast á
Netinu. I öðru lagi er hvers konar heimildaút-
gáfa, eins og t.d. Sagnanet Arnastofnunnar og
Landsbókasafnsins, og í þriðja lagi fullbúnar
sagnfræðirannsóknir sem gefnar eru úl í raf-
rænu formi, t.d. rafbækur um sagnfræði. I
fjórða lagi er svo hægt að tala um efni sem er
sérstaklega unnið fyrir vefinn. Þar má nefna
söguvefi eða vefgáttir uin sagnfræðileg efni
eins og t.d. H-Net sem er eins konar santfélag
sagnfræðinga á Netinu.
Þrír fyrsttöldu flokkarnir endurspegla ferl-
ið sem sagnfræðingar fara í gegnum þegar
þeir stunda rannsóknir. Fyrst þarf að leita
heimilda í bóka- og skjalasöfnunt. Því næst
þarf að nálgast og vinna ineð þær heimildir
sent kunna að finnast. Að lokum er það svo
afurðin, niðurstöður rannsóknarinnar, sem
gefnar eru út með einum eða öðrum hætti.
Allt frá því stafræn tækni og notkun einka-
tölvunnar varð almenn hafa ýmsir spáð fyrir
um endalok pappírsins og bókarinnar. Eins
og flestum er kunnugt lifir bókin góðu lífi og
færa má rök fyrir því að tölvutæknin hafi
styrkt bókaútgáfu um allan heim. Að minnsta
kosti er útgáfa bóka um tölvur og tækni blóm-
legur iðnaður og titlarnir skipta hundruðum
þúsunda í heiminum ár hvert. íslensk sagn-
fræði virðist heldur ekki hafa orðið fyrir telj-
andi áhrifum því samkvæmt skráningu Lands-
í þessari grein
er kannað
hvernig sagn-
fræðin hefur
hagnýtt sér
Netið og þá
sérstaklega
hvernig íslenskir
fræðimenn nota
þennan miðil
23