Birtingur - 01.01.1957, Side 16

þykir mér vænst um Jóhannes úr Kötlum
allra skálda- Ég þarf ekki að f jölyrða um
þátt hans í ljóðsögu þessa tímabils. Hana
þekkja allir. Hitt vita þeir einir, sem
náin kynni hafa af Jóhannesi, hvílíkur
dáindismaður hann er.
Og svo?
Næsti stórviðburðurinn í Ijóðheimi okkar var
þegar út kom „Fagra veröld“ Tómasar-
Hin fágaða ljóðlist hans hlaut að vekja
mikla athygli og hrifningu, en lífsviðhorf
svo borgaralega þenkjandi skálds á þessum
hörmungatímum vakti furðu og hafði ekki
teljandi áhrif á hinn róttæka skáldahóp.
Steinn Steinarr var tvímælalaust listfengasta
og hæfnasta skáld þessara ára. Þá og
styrjaldarárin var blómaskeið hans og orti
hann þá hvert snilldarkvæðið öðru meira.
Þetta vitum við öll. — Kvæði Vilhjálms frá
Skáholti frá hörðustu kreppuárunum eru
einnig heimildarík um þessa tíma.
Þá ber og að nefna Guðmund Böðvarsson,
merkilegt, en nokkuð einhæft skáld,
nýjungamaður í formi er hann ekki, frjáls
maður og heilbrigður í hugsun, vakandi og
frjósamur. Um margt eftirkomandi Stephans
G. Stephanssonar í bókmenntum okkar.
Jón Helgason gaf út bók sína 1938-
Lærimeistarar hans eru Jónas Hallgrímsson,
Grímur Thomsen og Fornólfur, enda á hann
þeim sammerkt um margt. Hann var þá
löngu frægur fyrir vísindastörf sín, maður
nokkru yngri en Davíð, afbrigða listfengur
og vandvirkur. Bók hans var mikill hvalreki
á f jörur andspyrnumanna nýtízkuljóða.
Um líkt leyti kom og út þjóðkvæðasafnið
„Fagrar heyrði ég raddirnar", sem einnig
ruglaði ótrúlegustu menn í ríminu.
Ertu þá ekki loksins kominn að sjálfum þér?
Jú, ætli það ekki. Ég fór snemma að gutla
þetta með. En ef við eigum að tala um það,
er bezt að víkja sér strax út í pólitíkina,
svo skemmtilegt sem það nú er. Ég var
fæddur þarna fyrir vestan í bannsettum
vesaldómi, ólst upp í andlegu og líkamlegu
svelti, sonur tveggja blásnauðra húsa,
samtals 20 börn, ef þau eru meðtalin, sem
dóu ung. Berklaveikin hjó og drjúgum
skörð í ungviðið á þessum árum. Fóstri minn
var eitthvert mesta góðmenni, sem ég hef
kynnzt, en bæði hann og fóstra mín áttu
sér ótrúlega hörmungasögu í uppvextinum,
og ævi þeirra fyrr og síðar var vonlaus
barátta. Fóstri minn var mikill kröfumaður
um réttlæti: Hjá honum drakk ég í mig
kenningar jafnaðarstefnunnar. Hann sagði
mér að Ólafur Friðriksson væri mesti
mannvinur, sem uppi væri á Islandi. Við
vorum innan við fermingu verkamanna-
synirnir á Patreksfirði, þegar við tókum
virkan þátt í verkalýðsbaráttunni, sem var
hörð og illvíg í vestfjarðaþorpunum á
þessum árum. Þá fannst mér brátt lítið
koma til forustumanna Alþýðuflokksins.
Kommúnistarnir voru óneitanlega sannari
málsvarar verkamanna á þeirri tíð. — Ég
fór ungur suður.
I skóla kannski ?
Nei. Ég hafði ekki ástæður til að afla mér
mikillar menntunar. Fór þó á alþýðuskóla hér
og erlendis, og hélt ég gæti orðið blaða-
maður og skáld.
Komstu snemma í samband við rithöfunda í
Reykjavík ?
Já. Fyrsta veturinn hér syðra var ég
búðarmaður í bókaverzlun Heimskringlu. Þá
bjó Jóhannes úr Kötlum skammt þar frá
ásamt konu og ungmn syni, í einni stofu með
aðgang að eldhúsi. Hjá honum var málverk
eftir Magnús Á. Árnason: Atvinnulaus
8