Birtingur - 01.01.1957, Blaðsíða 89

Birtingur - 01.01.1957, Blaðsíða 89
Um réttmæti heimspekilegrar tilgátu hefur aldrei náðst samkomulag meðal heimspekinga og stafar það fyrst og fremst af því, að ekki er til sameiginleg heimspekileg aðferð, sem allir heimspekingar viðurkenna. Er því ekki undarlegt, þótt heimspekikerfin séu sundurleit, enda telur einn það ágæta heimspeki, sem annar dæmir hæpnar staðhæfingar eða jafnvel merkingarleysu. (Hef ég hér einkum í huga ágreininginn meðal heimspekinga um heimspeki Hegels). Hafa því í heimspeki komið fram ýmsar stefnur, og ákvarðast mismunur þeirra aðallega af því, að fylgjendur hverrar stefnu beita mismunandi aðferð við rannsóknir sínar og byggingu kerfa sinna og líka af því að þeir ganga út frá ólíkum grundvallarsjónarmiðum á eðli málsins (þessu nauðsynlega tæki hugsunarinnar) og eðli veruleikans. Upp af þessum grundvallarágreiningi um eðli málsins er sprottin hin krítiska (gagnrýnandi) heimspeki síðustu áratuga, sem leggur megináherzlu á nákvæma merkingargreiningu. Hafa sumir jafnvel gengið svo langt að halda því fram, að merkingargreining sé hið eina, sem heimspekingum sé heimilt að fást við, því vilji þeir segja eitthvað um heiminn, sem vísindin geta ekki sagt, verði það orðin tóm, setningar, sem að vísu hanga saman í kerfi frá formrökfræðilegu sjónarmiði, en vanti allan staðreyndagrundvöll. — Þetta er mjög athyglisverð kenning, og er meiri sannleikur í henni fólginn en leikmann í listinni kann að gruna, og tel ég því meiri. nauðsyn að leggja áherzlu á þetta sjónarmið, sem mér er vel ljóst, að fólk, sem er lítt þjálfað í sértækri eða abstrakt hugsun, hefur sterka tilhneigingu til að álíta djúpa speki hvers kyns háfleygan orðaflaum. Það eins og sefjast af hinum fögru orðum, sem það er orðið vant, og dettur ekki í hug að taka gagnrýnandi afstöðu og spyrja hinnar einf öldu spurningar: Hvað áttu við? Nú mætti ætla, að ég væri hér fyrirfram að gefa í skyn, að skoðanir eða kenningar dr- Helga Péturs séu merkingarlitlar eða jafnvel merkingarlausar. En því fer víðs f jarri og væri misskilningur að halda það. Ég hef aðeins bent á nokkur atriði, almenns eðlis, sem ég tel nauðsynlegt að hafa í huga sérstaklega við lestur heimspekirita. Þessar athugasemdir leggja engan fordóm á ritsmíðir dr. Helga, enda væri slíkt mjög óheimspekilegt, en þær gætu kannski orðið einhverjum til leiðbeiningar, sem hefur fullan hug á að skilja, hvað höfundur Nýals er að segja, í stað þess að trúa því sem hann segir án nákvæmrar rannsóknar. Mun ég nú leitast við að gera nokkra grein fyrir því, sem ég tel vera grundvallarkenningar eða skoðanir dr. Helga eins og þær eru settar fram í Nýal (sem kom út í þrem heftum árin 1919, 1920 og 1922. Ég fæ ekki séð, að hinir seinni Nýalar: Ennýall, Framnýall, Viðnýall, Sannýall og Þónýall auki nokkru, sem máli skiptir, við þær undirstöðuskoðanir, þann grundvöll, sem lagður er í Nýal). Heimsfræði og heimspeki dr. Helga er fyrst og fremst að finna í fyrsta hefti Nýals, sem hann kallar „Hið mikla samband“. Æskilegt væri, að höfundur hefði þegar í þessari ritgerð gert nánari grein fyrir þeim lögmálum, sem hið mikla samband byggist á, greint rækilegar frá þeim rannsóknum, sem leiddu til uppgötvunar þessara lögmála, fært öll þau rök fyrir þeim, sem hann 75
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Birtingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Birtingur
https://timarit.is/publication/823

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.