Birtingur - 01.01.1957, Síða 115

kindred from a distant land; for if he has
lived sincerely, it must have been in a distant
land to me-“
H. D. Thoreau.
Að loknum lestri þessarar bókar horfi ég
vestur á jökulinn, þar sem hann ber við
himin héðan úr Bjarnanesi. Vestast hefst
Öræfajökull, glitaður kvöldsól, sem hnigin er
bak við þennan hvíta múr — austan við
hann Suðursveitarfjöllin, fannbarin hið efra,
svarrblá hið neðra. Þeir, sem komið hafa
þangað vestur í heim þessarar sögu, vita að
frá Breiðabólsstaðarbæjum er ein fegurst
útsýn á þessu landi. Þverhníptir veggir
Steinafjalls skipta hvolfi himins og þar fyrir
framan Lónið, sem geymir í spegli sínum
jökul og f jall — og f jaran, þetta dökka band,
sem teygir sig milli höfuðátta. Það var á
þessa f jöru, sem var svo skemmtilegt að
koma „. . . hún var alltaf eins og hún væri
nýsköpuð. Þar ríkti djúpur mikilleiki, sem
hafði næstum lamandi áhrif á mann og þó
seiðandi langt inn í eitthvað upphafið.“ „Og
þegar maður horfði heim til túnanna undir
sól á sumarkvöldum, þá spurði maður sjálfan
sig í algerðri einlægni: „Hvaða tilverustig
er þetta?“ Og hinumegin við fjörukambinn
var veraldarhafið". Og það var á þessum
slóðum, að drengur vakir yfir túni úti í
vornóttinni og sér þá glampa af eldgosi
leiftra yfir eggjum Öræfajökuls og
austurhlíðar hans „tindruðu allar í sól“. Það
voru aðrir morgnar en á Hringbrautinni.
„Það voru ekki morguntónleikar á plötu.“
I stórhrikaleik þessarar náttúru óx
drengurinn úr grasi, þar lagði hann eyra að
steinum til að hlusta á rödd þeirra og síðar
lærðist honum líka að mæla við þá, þar
blandaði hann geði við skepnur, lærði að
skilja eðli húsa og hluta, og þar sá hann, „að
allt var lifandi og með vissu viti.“
Og hér urðu fyrstu kynni hans af mönnum,
hann fóstraðist upp svo til á bæjarhellu
Oddnýjar gömlu á Gerði, sem bæði var
skyggn „og þar að auki vitrasta kona á
lslandi.“ Hún er völva þessarar bókar. Um
bæjarhlaðið á Hala fara margir menn, fæstir
dvelja lengi, koma og fara, svipmyndir í
fáum dráttum en skírum. Þetta eru ólíkir
menn, hver ber sín auðkenni: Eyjólfur
hómópati, Gamli Steinn, Benedikt afi,
Sigurður á Kálfafelli. Og þar ber að garði
útburði mannlífsins, ógæfusamar konur, sem
ekki höfðu risið undir þeim þunga, sem
lífið hafði á þær lagt; Marsa, — sú skreið út
í lús, hrækti þykkum, gulum hrákum á
gólfið og lét urra í sér. Hún var svo
óhugnanleg, að drengurinn „hafði ekki þrek
til að sitja beint á móti henni.“ En hvergi
bregzt samúð með þessum verum, hvort
heldur er mönnum eða málleysingjum, og
dýpst er hún kannski með þeim. — Harmsaga
geðveikrar konu, sem geymd hafði verið í
Hundraðshesthúsinu og dó eftir blóðtöku
nafnkunns bíldskera, verður til að vekja
djúpar umþenkingar með drengnum um böl
lífsins og orsök þess. „Er ekki hægt að hugsa
sér, að eitthvað slæmt verði eftir 1 húsum,
þar sem illa hefur verið farið með einhvern ?
Og getur þetta slæma ekki stundum leitt
ógæfu yfir menn og skepnur? Bak við þessar
spurningar leyndust djúpar lífsgátur . . .“
Og enn fleiri fara um bæjarhlaðið á Hala og
ekki allir af þessum heimi. Skil lífs og
dauða mást, allt er gætt „vissu lífi“, öll
sundurgreinandi mörk hverfa. Heimurinn var
ótrúlega „laus í sér“ á þeim árum. Við
heyrum hófaglam af dauðra manna reið
nálgast, magnast, fara hjá, deyfast og hverfa
97