Birtingur - 01.12.1961, Blaðsíða 48

hvers staðar að snemma hafi illmenni,
óþokkar og mannhundar valizt til and-
stöðu við sig, einkum feitlagnir og hvap-
holda, en hinir betri menn og vitrari ver-
ið sér hliðhollir. Slíkum manni ætti ekki
að vera vandlifað, en nú gerist hins veg-
ar sú furða að flestallir Islendingar skipa
sér í hinn fyrri flokkinn, og kárnar þá
leikurinn að vonum og verður ljótur með
köflum. öðru veifi ræðir Kristmann þó
jafnan um náttúrudýrð Islands og heim-
þrá sína, en þó einkum þá hina römmu rún
er knýr hann heim að glíma við „örlaga-
skuld“ sína. Þennan sálarklofning er
Kristmanni reyndar ofraun að gera les-
anda skiljanlegan, hvað þá trúlegan, og
sætir ekki furðu. Og öll þessi historía
virðist nánast viðfangsefni sálfræðingi,
og skal hún ekki rædd hér þótt trúlega
birtist þar réttum skilningi allgóður lyk-
ill að „lífsgátu“ höfundar.
Þó er ein hlið þessa máls sem vert er að
gefa gaum með því að þar birtist menn-
ingarsýn sem fleiri munu aðhyllast en
Kristmann. Honum verður allsnemma
ljóst að gengisleysi sitt hérlendis stafi af
engu öðru en skipulagðri pólitískri of-
sókn, og eru þar „rauðliðar“ að verki
eins og vænta mátti. Bezt birtist þessi
uJ
skilningur í orðræðum Kristmanns við
ónafngreindan mann íslenzkan, „félaga
N. N.“, í Kaupmannahöfn. Þegar Krist-
mann vill ekki kaupa við félagann og
ganga í lið með „hinum illu öflum í til-
verunni" birtir sá honum spásögn um
framtíðina og er sýnu ómyrkari í máli en
völvan forðum í Búdapest: „Það er alveg
vonlaust fyrir nokkurn rithöfund að ætla
sér að verða heimskunnur án hlutleysis
okkar að minnsta kosti. Við höfum senn
hvað líður skipulagt allan heiminn, þann-
ig að ekki er hægt að komast undan okk-
ur ... Það er lögð sérstök áherzla á Is-
land . . . á íslandi ertu gjörsamlega ofur-
seldur okkur, þar getur ekkert bjargað
þér ef við erum á móti þér.“ í sem
stytztu máli: á Islandi er allt menningar-
líf og yfirleitt allt almenningsálit „skipu-
lagt“ af kommúnistum, jafnvel borgara-
stétt og íhald er gegnsýrt áhrifum þeirra
og lýtur þeirra stjórn og þar með blaða-
kostur landsins, útvarp og menntastofn-
anir. Alls ekkert virðist standa upp úr
þessu rauðahafi nema rétt einstöku „skel-
eggur baráttumaður“, en slíkum er ekki
lengi verið að koma á kné með skipu-
lagðri ofsókn og rógi.
Hér skal ekki rætt um menningarstefnu
kommúnista eða baráttuaðferðir, en varla
eru klókindi þeirra ýkja háskaleg ef þeir
telja Kristmann Guðmundsson sér slíkan
höfuðóvin sem hann vill vera láta. En
hitt er augljóst að það er auðveldur leik-
ur manni sem ekki telur sig hljóta hæfi-
legan framgang og viðurkenningu að
kenna mótlæti sitt ofsóknum, — og auð-
vitað er hver sá sem hreyfir gagnrýni
við verkum Kristmanns skálds og sálufé-
laga hans í rauðliðaógninni þar með orð-
inn andskoti íslenzkrar menningar, rauð-
liði, laumukommi, nytsamur sakleysingi
ef ekki eitthvað þaðan af verra. (Þetta
hefur birzt allvel í ýmsum blaðaskrifum
um Kristmann, svo sem nýlegri blaða-
deilu út af ,,frægð“ hans.) Svona geðveiki
kann að vera meinlítil meðan hennar gæt-
ir ekki nema hjá einstökum mönnum, en
þegar tekið er að klifa á henni opinber-
46 Birtingur