Birtingur - 01.12.1961, Blaðsíða 58

hlítandi miðlun fróðleiks um hið milda
ríki í miðið. Samt lét félagið sig ekki
muna um að bæta við þriðju bókinni á
forlagi Heimskringlu: Byr undir vængj-
um eftir Kristin E. Andrésson, forláta-
útgáfu á 360 krónur eintakið.
Mál og menning var stofnað til þess
að gefa út góðar bækur við svo vægu
verði, að fátækt fólk gæti veitt sér þær.
Byr undir vængjum er ekki góð bók. Verð
hennar og útgerð eru ekki miðuð við
efnahag þess fólks, sem félagið á að
þjóna. Því vaknar sú spurning, hverjum
bókin sé ætluð. Verður reynt að svara
henni í lok þessa ritdóms.
Byr undir vængjum ber undirtitil: Ferða-
saga frá Kína. Þetta er næsta hæpin nafn
gift. Bókin er að langmestu leyti skrif-
borðsverk, sem höfundur hefði getað
samið án þess að stíga nokkru sinni fæti
á kínverska grund. Sá hluti bókarinnar
sem byggist á ferskum áhrifum, sjálf
ferðasagan, er ekki rúmfrekari en það, að
hann hefði hæglega getað komizt fyrir
með öðru efni í einu hefti Tímaritsins,
þar sem félagsmenn hefðu þá getað lesið
frásögn Kristins „sér til fróðleiks og á-
nægju“ á einni kvöldstund án sérstakra
útgjalda.
Kristinn fjallar rækilegast um þau efni
sem menn þekktu einna bezt áður: land-
fræði Kína og landkosti, fornmenningu
og þjóðhætti, upphaf og þróun silkigerðar
og teræktar, stórflóð og þurrka og annað
slíkt: tínir þetta saman úr bókum eftir
ýmsa höfunda og tekst dável að lýsa í
megindráttum baksviði kínverska alþýðu-
lýðveldisins. Er það höfuðkostur verksins.
En þegar að ferðasögunni kemur, verð-
ur frásögnin strax svo undarlega einhæf
og snubbótt: hjónin (frú Þóra var með í
förinni) koma til einhverrar borgar, for-
seti menningartengslanna á staðnum fagn
ar þeim vel, flytur þau í gististað í beztu
hótelum þar sem þau fá allt að sex her-
bergjum til umráða (frá þessu er sagt
kinnroðalaust í bók sem greinir frá inn-
bornu fólki, sem býr enn í hellum vegna
húsnæðiseklu, bók þar sem tekið er svo
til orða á einum stað: „í þessu landi er
verið um annað að hugsa en íbúðir“, rétt
eins og slík umhugsun væri hámark smá-
borgaralegrar lágkúru), síðan hefst ferð
um bæinn og umhverfi í fylgd leiðsögu-
manns, talað við forstjóra og fulltrúa alls
konar, farið í tehús með skipulagsstjór-
um sem bregða upp svo glæsilegum fram-
tíðarmyndum að einu sinni finnst Kristni
sem Stjórinn hafi frekar verið að lýsa
aldingarði en stórborg, og dvölinni lýkur
með dýrlegri veizlu.
En hið smágera líf sem lesendur eru
helzt á hnotskógi eftir í ferðabókum, líf
sem óvíða á byggðu bóli mun jafn auð-
ugt, sérkennilegt og heillandi sem í Kína:
það kemst varla að í þessari yfirlætislegu
bók fyrir alls konar flokksprelátum, sern
ryðja úr sér tölum eins og bókhaldsvélar.
Hvað þá um tölur þessara tölvísu aldin-
garðaarkitekta? Á þeim er ótrúlega lítið
að græða oft og einatt, eins og þær eru
eftir hafðar í þessari bók. Tökum dæmi:
á bls. 57 segir frá vefnaðarverksmiðju,
þar sem vinna 5800 manns, meðallaun á
mánuði 58 júan (522 ísl. kr. með þáver-
andi gengi), verðmæti framleiðslunnar
1958 var 84 millj. júan, stofnkostnaður
fyrirtækisins 50 millj. júan, ágóði 1958
56 Birtingur