Birtingur - 01.12.1961, Blaðsíða 49

lega sýknt og heilagt er vert að hreyfa
mótmælum.
Ævisögur eru ærið misiit bókmenntagrein
og geta enda iiait misjaínt giidi ui ao
bera. bumum höíundum auðnast að snapa
list ur liíi sinu, gera minmiegar boK-
menntir sem gildi hafa af sjaifum sér.
AOrir liaia iiíað atburði sem írásagnar-
verðir eru í bók eða kunna skil á froo-
leik sem vert er að varðveitist. Enn aðrii
hafa lag á að segja skemmtilega af ævi
sinni og geta stytt manni kvöldstund a
notalegan hátt. Og sumir menn eru slíkir
að sjálfslýsing þeirra hefur eigið gildi,
ef ekki sem bókmenntir þá sem heimild
um mennina sjálfa og samtíma þeirra.
Það er vandséð að nokkuð af þessu eigi
við um Kristmann og „sögu skálds".
Saga hans verður lesanda ekki annað en
krónika heldur hégómlegra atvika sem
ekki varða neinu; hann virðist í senn
bresta þrótt, innlifun og sögutækni til að
gera af minningum sínum læsilegt verk.
Og sú furða verður opinber af ævisög-
unni að eftir meira en tuttugu ára rit-
feril á íslenzku hefur Ki'istmann enn ekki
náð neinum verulegum tökum á móður-
máli sínu, hann ritar að vísu öfgalítið mái
víðast hvar, en verkið er í heild frámuna-
lega stíllaust og víða hættir við smekk-
leysu og kjánaskap í orðfæri, ekki sízt
þegar hann freistar átaks. Dæmi þessa
má finna á hverri síðu verksins, eða því
sem næst; annars vegar sækir væmnin á
þegar hann leitast við að vera ljóðrænn
og faguryrtur svo sem í náttúru- og
kvenlýsingum, hins vegar yfirborðs-
mennska og glamur þegar tjá skal
„speki“. Hér er ekki rúm til að styðja
þetta dæmum svo sem vert væri, enda
þau auðfundin hverjum lesanda bókanna.
Þó get ég ekki stillt mig um að birta hér
eina litla kvenlýsingu úr þriðja bindi
verksins sem sýnishorn um stíl Krist-
manns: ,
„Hið létta tif fóta hennar líktist lágum,
örvandi bumbuslætti, og blómbrum vors-
ins hafði lánað kinnum hennar lit sinn.
Og hvernig hún gat hlegið, það líktist
ekki venjulegum hlátri, heldur fjölda af
litlum bjöllum, sem ómuðu saman, blóm-
klukkum, er blær morgunsins hreyfir."
Nákomið stílleysunni er þróttleysi í allri
frásögn og lýsingum sem mjög auðkennir
„sögu skálds“. Sumar frásagnir Krist-
manns af æsku sinni og uppvexti eru að
vísu ekki ósnotrar, einkum finnst mér
margt geðfellt í frásögn hans af afa sín-
um, Birni á Þverfelli; en að þessu frá-
töldu fyrirfinnst varla minnileg mann-
lýsing í öllu verkinu. Sjálf frásagnargleð-
in sem löngum hefur verið helzti styrkur
Kristmanns bregzt honum þegar hann
tekur að segja af ævi sinni; hann virðist
bresta þrótt til fullrar einlægni gagnvart
sjálfum sér og lesanda sínum, og fyrir
vikið fær frásögnin löngum á sig uppgerð-
ar- og ólíkindablæ þótt sjálfir atburðiv
þeir sem frá segir séu á engan hátt ótrú-
legir. Þetta á ekki sízt við um ástalýs-
ingar hans, en ástamál eru ekki minnst
frásagnarefni í „sögu skálds“. Kynferðis-
reynsla og ástalíf hefur orðið mörgum
liöfundi drjúgt viðfangsefni, og ástin hef-
ur löngum verið Kristmanni hugstæð,
bæði í skáldsögum hans og nú í ævisög-
unni. Ungur drengur í vegavinnu hlýtur
Birtingur 47