Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Blaðsíða 137

Athugun á kenningum Basil Bernsteins
135
stein túlkar rannsóknir Goldman-Eisler þannig að jákvæð fylgni sé á
milli þess hve menn hika og þess hve flókin setningaskipunin er. Hikið
veitir svigrúm til þess að leita að réttu orði og skipuleggja tíð og hátt
sagna. En notkun sagna er einmitt lykillinn að uppbyggingu setninga
að dómi Bernsteins. Bernstein fann marktækan mun á drengjunum
sem komu úr millistétt og þeim sem komu úr verkamannastétt með
tilliti til eftirfarandi atriða:
(1) 1 Lengd setninga (p<.005)4
2 Lengd hiks deilt með orðafjölda (p<.005)
3 Orðalengd (p<.025)
Bernstein ályktaði sem svo að niðurstöður rannsóknarinnar styddu
tilgátur sínar sem hér segir:
(2) 1 Munur reyndist vera á málfari eftir stéttum. Drengirnir úr
verkamannastétt notuðu lengri setningar (phrases), eyddu að
meðaltali minni tíma í hik og notuðu að meðaltali styttri orð.
2 Þessi munur hélst óbreyttur þegar verkgreind var haldið
stöðugri.
3 Þegar bæði verkgreind og málgreind var haldið stöðugum
hélst munurinn óbreyttur, að öðru leyti en því að ekki
reyndist marktækur munur á orðalengd.
Hvað segja svo þessar niðurstöður okkur um samband máls og
stéttar? Er ekki afar hæpið að draga ályktanir um málnotkun út frá
lengd og tíðni hikfyrirbæra (hesitation phenomenon), eins og Bern-
stein gerir þegar hann gefur sér að hikið segi fyrir um það hversu
flókin setningaskipanin er. Gagnrýnendur Bernsteins, svo sem Coult-
hart (1969) og Dittmar (1976), hafa bent á að Goldman-Eisler, sem
Bernstein styðst við í þessu tilliti, hafi litið svo á að hikið tengist því
fyrst og fremst hversu miklar upplýsingar sé að finna í hverri setningu
fyrir sig (quantity of lexical information in a sentence). Dittmar
Fyrir þá sem ekki þekkja til er rétt að geta þess að p vísar hér til marktæknistigs
(level of significance). Marktækniútreikningar eru byggðir á kenningum um úrtaksdreif-
mgu og úrtaksskekkju. Þessir útreikningar hjálpa okkur til þess að meta líkurnar á
því að rannsóknarniðurstöður okkar sem reiknaðar eru út frá eiginleikum sem koma
fram í úrtaki eigi við um þýðið (population) sem úrtakið er dregið úr. Marktæknistig
táknar líkurnar á því að munurinn sem við fáum á tveimur atburðum (í þessu tilfelli
lengd setriinga hjá tveimur ólíkum hópum) stafi ekki af tilviljun. Séu niðurstöður okkar
marktækar við p<.001 -marktæknistigið er átt við að líkurnar á því að umræddur munur
á lengd setninga sé vegna tilviljunar séu minni en 1 á móti 1000.