Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Blaðsíða 190

188
Ritdómar
Á bls. 28-37 er kafli sem heitir „Lautliche Entsprechungen der Konsonantzeichen";
þar eru teknir fyrir allir bókstafir sem tákna samhljóð (nema x, sem virðist hafa
gleymst), og gerð grein fyrir því fyrir hvaða hljóð þeir standa í hvaða umhverfi.
Þessi upptalning er ágæt, svo langt sem hún nær; en hér sem víðar held ég að önnur
uppsetning hefði verið betri, sem sé að ganga út frá reglunum, en ekki hinum ein-
stöku bókstöfum. Það er að vísu gert að nokkru leyti, en ekki nándar nærri nóg að
mínu mati. Uppsetning höf. veldur því nefnilega að sama atriðið er nefnt aftur og
aftur, eins og áður er drepið á; en það er kannski ekki það versta, heldur hitt, að
því sem er í raun og veru sama fyrirbærið er lýst á mörgum stöðum án þess að
gerð sé nægileg grein fyrir tengslunum. Kannski gerir þetta sitt gagn í uppflettibók;
en þá þyrfti efnisyfirlitið að vera betra, eins og áður sagði.
Hvergi er minnst á innskotshljóðið í samböndunum sl-, sn- og sm-; alltaf hljóð-
ritað [slj, en ekki [sdl] eða [sdl] o. s. frv. Flestar algengustu framburðarmállýskur
eru hins vegar nefndar. Þó er sagt (bls. 27, 37) að / sé óraddað á undan 1 í norð-
lensku en svo er ekki alltaf, eins og kunnugt er (sjá t. d. Baldur Jónsson 1982).
Kaflinn um hljóðvörp og klofningu finnst mér varla eiga heima í bókinni, eins
og áður segir; en fyrst hann er þarna, hefði átt að setja hann öðru vísi upp svo að
hann kæmi að mestu gagni við það sem honum er ætlað; þ. e. lýsingu hljóðavíxla
í beygingu. Best hefði verið að gera grein fyrir því hvaða hljóð skiptast á, og undir
hvaða (hljóðfræðilegum eða beygingarlegum) kringumstæðum í nútímamáli, og
síðan benda á hvar þessi víxl koma helst fram (Z-hljóðvarpsvíxl t. d. í kk. j/-stofn-
um, veikum sögnum af 1. flokki, vh. þt., stigbreytingu lo. o. v.). í þessum kafla er
blandað saman atriðum sem hafa gildi í beygingarlýsingu nútímamáls og öðrum
sem hafa það alls ekki.
Ýmis smávægileg atriði má nefna. Á bls. 17 er heiti bókstafsins Q hljóðritað
[kú;] í stað [ku:]. Vekja er á einum stað hljóðritað [ve:kja] (bls. 19), sem er auð-
vitað ekki rangt, en í ósamræmi við það að annars er miðað við sunnlenskan fram-
búrð. Kennt er hljóðritað [kent] (bls. 26), ætti að vera [kjent]. e í orðinu ríflegur er
sýnt með hálfri lengd (bls. 32), en það er varla rétt. Ef. sjálfs er hljóðritað [sjaulfs]
(bls. 40), ætti að vera [sjaulvs]. Þá held ég að frb. [ulna] fyrir úldna (bls. 40) og
[laist] fyrir læöst (bls. 41) sé sjaldgæfur. Framburðurinn [d]] í sambandinu -lls-
(bls. 41) er til, a. m. k. í ef. Halls(son).
Á bls. 48 segir að sérhljóði verði að fara næst á undan eða eftir r; þetta er óná-
kvæmt, því að r kemur fyrir milli samhljóða í framstöðuklösum eins og skrjóður.
Þt. af spyrna (bls. 41, 50) er nú yfirleitt spyrnti, ekki spyrndi, en þt. rcena (bls. 50)
rœndi, ekki rœnti. Á bls. 32 er nefndur frb. Steffán; en því þá ekki slauffal
Bágt á ég með að trúa því að í geti orðið óraddað önghljóð ([Xj] í hljóðritun
höf.) í bakstöðu í orðum eins og ný (bls. 38). Ég er heldur ekki viss um að end-
ingin -unurn í þgf. ft. m. gr. sé alltaf borin fram [onym]; best gæti ég trúað því að
algengasta hljóðið þar væri „schwa“, þ. e. frb. [gnYrn].
3.
Beygingafræðin er að mestu hefðbundin, og ræður þar viðmiðunin við hefð-
bundna beygingarflokkun fommálsins; þó er sums staðar vikið frá henni. Nafn-