Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Side 138

136
Þórólfur Þórlindsson
(1976:52) hefur bent á að fjöldi hika og lengd geti verið yfirborðslegir
mælikvarðar á það hvernig fólk skipuleggur mál sitt. Að hans dómi
er það fyrst og fremst háð aðstæðum hverju sinni hvort menn tala
hratt eða hægt og skipulega.
Það verður að teljast í hæsta máta vafasamt að nota hikfyrirbæri
sem mælikvarða á ítarlegt og knappt málfar. Mér virðist reyndar, þeg-
ar grannt er skoðað, að þessi athugun Bemsteins segi okkur ekki
mikið um þá tilgátu hans að verkamenn í Bretlandi noti knappt málfar
en millistéttin ítarlegt málfar.
í síðari skýrslunni sem Bernstein birti 1962 reynir hann að greina
málfar og samband þess við stétt út frá málfræðilegum einkennum.
Meginniðurstöður hans urðu þær að marktækur munur reyndist vera
á notkun aukasetninga hjá lágstéttar- og millistéttardrengjum
(p<.001). Bernstein fann ennfremur marktækan mun á notkun sagna
hjá þessum tveimur hópum. Munurinn var marktækur við .02-markið.
Svo reyndist einnig vera um notkun þolmyndar, óalgengra lýsingar-
orða, atviksorða og tenginga. Millistéttardrengirnir notuðu þolmynd
meira (p<.02), fleiri óalgeng lýsingarorð (p<.001) og óalgeng atviks-
orð (p<.01). Meðalhlutfall lýsingarorðanna af heildarorðafjölda hóp-
anna var hærra í millistéttarhópunum en í lágstéttarhópunum (p<.01).
Notkun hópanna tveggja á fornöfnum var einnig ólík. Millistéttarhóp-
urinn notaði persónufornöfn minna en lágstéttarhópurinn (p<.05).
Ennfremur kom í ljós að millistéttarhópurinn notaði l.p. fornafnið
ég (I) mun meira en Iágstéttarhópurinn, sem notaði aftur á móti 3.
p. fornafnið þeir (they) og 2. p. fornafnið þið (you) mun meira.
Hvað þýða svo þessar niðurstöður? Bernstein bendir á að mismunur
á málfari hópanna tveggja sem getið er um hér haldist óbreyttur þegar
greind er haldið stöðugri. Þetta rennir stoðum undir þá tilgátu Bern-
steins að mismunurinn á málfari hópanna tveggja stafi ekki af greind
þeirra, heldur beri að skoða hann sem afleiðingu af félagslegri stöðu
einstaklinganna. Bernstein (1962b) ræðir þessar niðurstöður sínar
einkum í sambandi við kenningar um ítarlegt og knappt málfar. Hann
telur að tiltölulega mikil og flókin notkun sagnorða, mikil notkun auka-
setninga og hlutfallslega mikil notkun sjaldgæfra lýsingar- og atviks-
orða séu einkenni á ítarlegu málfari. Hann telur ennfremur að þessar
niðurstöður sýni að verkamannastéttin í Bretlandi noti knappt málfar
en millistéttin breska noti hins vegar ítarlegt málfar.
Lokaniðurstaða Bernsteins er sú að athugunin sýni að mikilvægur