Íslenskt mál og almenn málfræði


Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Blaðsíða 196

Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1983, Blaðsíða 196
194 Ritdómar síðarnefnda t. d. Það var gáfa föður míns að hann átti létt með að yrkja. Ef átt er við að í fyrri setningunni sé það aukafrumlag, en raunverulegt frumlag í þeirri seinni, þá er það hæpið, því að ef um aukafrumlag væri að ræða ætti mér ekki að geta staðið næst á eftir sögninni; aukafrumlög eru aðeins notuð ef enginn nafnliður setningarinnar getur tekið að sér frumlagshlutverkið. Frumlagið í fyrri setningunni er því Það að þessi hjón . . ., en síðan er ad-setningin flutt til hægri með fráfærslu (sjá Höskuldur Þráinsson 1979, 4. kafli, og Halldór Ármann Sigurðsson 1981). Nokkurt ósamræmi er í því hvernig höf. lítur á tengiorð aukasetninga. Þaunig kallar hann af því (að), úr því (að), með því (að), vegna þess að og jafnvel vegna þess hvað allt samtengingar (bls. 247). Hins vegar segir hann að afleiðingarsetn- ingar séu tengdar „durch Kombinationen der Adverbien svo, þannig und des Ad- jektivs slíkur mit der Konjunktion að vie auch durch svo allein“ (bls. 249). Og um samanburðarsetningar segir hann að þær „werden eingeleitet durch verschiedene Adverbien und Adjektive in Verbindung mit den Konjunktionen og, sem . . .“ (bls. 259). Eðlilegast virðist að telja allar margyrtar aukatengingar sambönd atviksorða (eða forsetninga) og tenginga (sbr. Halldór Ármann Sigurðsson 1981). Að lokum er kaflinn um orðaröð; hann er nokkuð góður, þótt segja megi að þær reglur sem þar eru settar upp séu of ákveðnar. Þó er undarlegt að ekki skuli minnst á stöðu sagnar fremst í setningu í frásögn, sérstaklega þar sem á víð og dreif um setningafræðikaflann eru dæmasetningar með þeirri orðaröð. Auk þess er, eins og áður er sagt, talsvert um setningafræði ýmissa sagnasam- banda í beygingafræðikaflanum, og eru ýmsar góðar ábendingar í þeim kafla. En það er ýmislegt sem vantar í setningafræðikaflann. Þar á meðal eru ýmis þaú atriði sem mest hefur verið fjallað um í íslenskri setningafræði á síðustu árum, og er mjög bagalegt að höf. skyldi ekki hafa undir höndum doktorsrit Höskuldar Þráinssonar (1979), þar sem mörg þessara atriða eru tekin fyrir. Hér er einkum um fimm atriði að ræða: í fyrsta lagi er það afturbeyging. Furðulegt er að nær ekkert skuli vera fjallað um þær flóknu reglur sem gilda um afturbeygingu í íslensku og tengsl hennar við hætti í aukasetningum (sjá t. d. Höskuldur Þráinsson 1976, Maling 1982, Anderson 1982). Einnig hefði verið gott að fá meiri umfjöllun um afturbeygðar sagnir og skiptingu þeirra (sjá Jón Friðjónsson 1980). Gagnverkandi fornöfn hefðu mátt fylgja hér með, en það þýðir víst lítið að fletta upp í handbókum, ef lýsa á notkun þeirra í nútímamáli. Annað atriði eru aukafallsfrumlög. Eins og venja hefur verið greinir höf. mig í mig dreymir og mig langar, mér í mér líkar o. s. frv. ekki sem frumlag, þótt hann tali um „logisches Subjekt“ í slíkum samböndum. En á síðustu árum hafa ýmsir fært rök að því, að frá setningafræðilegu sjónarmiði sé eðlilegt að greina þessa liði sem frumlög (sjá einkum Höskuldur Þráinsson 1979). Drepið er á þessi sambönd á víð og dreif um bókina, en gott hefði verið að fá umfjöllun um þau á einum stað, þar sem dregið væri fram að yfirleitt er um sagnir af sama merkingarflokki að ræða. í því sambandi mætti líka nefna „þágufallssýkina", sem er að engu getið, eins og áður segir.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211
Blaðsíða 212

x

Íslenskt mál og almenn málfræði

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslenskt mál og almenn málfræði
https://timarit.is/publication/832

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.