Íslenzk tunga - 01.01.1959, Side 138

136
DOKTORSVORN
nóg dæmi og hefur oft verið á það bent.:í Hér hefði verið meiri
ástæða til að benda á sérstöðu tíðarsetninga í þessu tilliti heldur en
að leggja þær formálalaust undir þá reglu að þær eigi að standa á
eftir aðalsetningu. Það mætti skilja orð höf. svo að tíðarsetningar
séu einkum undansettar í kapítulaupphöfum í Heimskringlu, en það
mun þó ekki vera ætlunin, því að samkvæmt tölum Bjerres er hvorki
meira né minna en 89% af hreinum tíðarsetningum í Hkr. undan-
settar.3 4 Hins vegar er algengara í eldri ritum að þær.séu settar á
eftir.
Hér skal ekki farið mörgum orðum um greinargerð höf. fyrir
einstökum tengingum, aðeins gerðar fáeinar athugasemdir við nokk-
ur atriði. Rétt hefði verið að geta þess (bls. 43—44) að tengingin
síðan er kemur a. m. k. þrisvar fyrir í íslendingabók, en aftur á móti
aldrei í Guðbrandsbiblíu (heldur síðan, síðan að). Á bls. 47 er
orsakartengingin er talin komin af þar er. Þetta er meira en vafasamt;
miklu líklegra er að hér sé um tilvísunarorðið er að ræða, og svo
telur t. d. Anne Holtsmark í síðara dæminu.5
Á bls. 49 o. áfr. ræðir höf. um sambandið því — sem — því með
tveimur miðstigum, dæmi eins og: „Því lægri sem hverr verðr af
sjálfum sér, því meiri er hann í augliti guðs.“ Höf. bendir á að hér
sé eiginlega tilvísunarsetning, eins og rétt er. En rétt hefði verið að
taka fram að þetta samband er aðeins notað þegar aukasetningin
stendur á undan aðalsetningunni. Standi aðalsetningin á undan, er
því aðeins sett einu sinni, sbr. dæmin á bls. 50; þetta er skýrt tekið
fram hjá Nygaard,6 sem vel hefði mátt vísa í. Víða munu hér vera
að verki áhrif frá latínu, ekki sízt í þýddum ritum, þar sem þetta
orðasamband svarar heint til quo — eo eða quanto — tanto.
í flokknum „Setningar af spurnarstofni“ telur höf. almennar eða
3 Sjá t. d. M. Nygaard, Norr0ri Syntax (Kristiania 1905), 387; Diderich-
sen, 52.
4 Nordiska konjunktionsbildningar med temporal innebörd (Acta Universi-
tatis Lundensis. N. F. Avd. 1. Bd. 31. Nr. 3; Lund 1935), I, 136.
5 Ordjorr&det i de eldste norske h&ndskrijter til ca. 1250 (Oslo 1955), 136.
8 Norr0n Syntax, 61.