Akranes - 01.04.1958, Page 6

stríðir gegn „hagsmunum“ einstakra með-
limaríkja, og af því leiðir, að vald þeirra
á hinum pólitiska vettvangi er bundið vilja
og jafnvel duttlungum þessara rikja eins-
og dæmin hér að framan sanna.
Við Islendingar eigum kannski auðveld-
ara með að gera okkur grein fyrir þessu
en flestar þjóðir aðrar, þarsem við eig-
um í sögu okkar mjög áþekka pólitiska
skipan þeirri sem hér um ræðir.
ísland var hyggt af höfðingjum, sem
hver um sig stofnsetti sjálf.stætt „ríki'1
víðsvegar um landið. Segja má, að framtil
930 hafi ástandið á Islandi verið eins-
konar dvergmynd af ástandinu sem ríkti
i heiminum áðuren Þjóðabandalagið og
Sameinuðu þjóðirnar komu til sögunnar:
sjálfstæð ríki, sem höfðu hvorki sameig-
inlega löggjafarsamkomu, framkvæmda-
vald né dómsvald.
Góðir menn á íslandi sáu, að við svo
búið mátti ekki standa, ef þeim átti að
verða vært í landinu. Þeir höfðu því for-
göngu um stofnun sameiginlegs löggjafar-
þings þarsem fyrirmenn allra smáríkjanna
(goðorðanna) kæmu til að bera saman
bækur sínar og útkljá deilumál milli ein-
stakra „ríkja“ eða þegna þeirra. Við þekkj-
um alla þá sögu útí æsar, svo óþarft er að
rekja hana hér, en vert er að gefa því
gaum, að Alþingi var að verulegu leyti í
höndum goðanna sem réðu þar úrslitum
allra mála á sama hátt og stjómir með-
limaríkja Sameinuðu þjóðanna ráða úr-
slitum mála á Allsherjarþinginu.
Alþingi var með öðrum orðum valda-
laust, ef atkvæðamiklir goðar, einn eða
fleiri, ákváðu að fara sínu fram og virða
samþykktir þingsins að vettugi. Það hafði
engan her eða lögreglu og engin ráð til
að þvinga menn til hlýðni við lögin.
Framkvæmdavaldið var algerlega í hönd-
um goðanna, og það var undir eindrægni
og samvinnu þeirra komið, hvort friður
rikti og ályktanir þingsins voru virtar. Al-
þingi setti sameiginleg lög, en dæmdi að-
eins í þeim málum, sem ekki vom „innan-
ríkismál“ einstakra goðorða. E11 ])að hafði
hvorki vald til að hegna mönnum né
hrinda öðrum ályktunum sínum í fram-
kvæmd. Allt slikt vald var í höndum goð-
anna.
Alþingi hafði einn embættismann, en
hann hafði engin pólitisk völd og ekkert
framkvæmdavald. Hann var einungis „op-
inber embættismaður“, sem innti af hendi
ákveðin skipulagsstörf i umboði goðanna.
Hann tók ekki virkan þátt í störfum þings-
ins, mátti ekki fella dóma, ekki reka mála-
ferli eða hegna mönnum. Islenzki lög-
sögumaðurinn gegndi i öllum höfuðatrið-
um samskonar störfum og framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna gegnir nú.
Þessi lauslega mynd af Alþingi íslend-
inga á þjóðveldistímanum er sláandi Hk
Sameinuðu þjóðunum og starfrækslu
þeirra. Þjóðveldið riðlaðist þegar sundr-
ungaröflin náðu yfirhendinni og einstakir
goðar tóku að fara sínu fram og hunza
sameiginleg lög landsmanna. Framtið
Sameinuðu þjóðanna er undir því komin,
að meðlimaríkin virði lög þeirra og hug-
sjónir (þ. e. stofnskrána). Kjósi eitthvert
öflugt ríki að ganga í berhögg við vilja
Sameinuðu þjóðanna eru þær vamarlaus-
ar og máttlausar, nema sérstaklega standi
á einsog og síðar skal vikið að.
Þegar vandkvæðin, sem skapazt hafa af
eðli og starfsháttum Sameinuðu þjóðanna,
eru höfð í huga, má það vera hverjum
manni ljóst, að árangurinn sem þrátt fyrir
allt hefur orðið af starfi þeirra er harla
merkilegur.
Samtök sem liafa lítið sem ekkert þving-
unar- eða framkvæmdavald verða að fara
sinar eigin leiðir til að afstýra vandræð-
um. Helzta vopn Sameinuðu þjóðanna
er málamifilun. Hin alvarlegu átök i
74
A K R A N E S