Akranes - 01.04.1958, Blaðsíða 22

Sigurjón Jónsson, læknir
^Vcrðnndi^
mentf
F ormálsorS:
(Erindi það, er hér fer á eftir, var upphaflega
flutt á Dalvik í janúar 1912. Ritstjóri Akraness
komst að því nýlega, að ég ætti það í fórum
minum, og mæltist til að fá það til birtingar.
Með þvi að ég lít enn i öllu er máli skiptir
sömu augum á Verðandimenn og áhrif þeirra
á islenzkan skáldskap fyrstu þrjá áratugina
eftir að VerSandi kom út, hef ég ekki séð á-
stæðu til að breyta neinu er máli skiptir, og
verða því lesendur að gæta þess, að þar sem
talað er um nútíð og samtið í erindinu, er
vitanlega átt við timann um áramótin 1911—
1912. Síðan þá hafa flætt yfir landið þau feikn
skáldskapar, að því fer fjarri, að ég treysti mér
til að rekja hve mikið gætir nú orðið áhrifanna
frá VerSandimönnum, og hefir gætt síðustu
áratugina, þótt vist sé um það, að flest ef ekki
öll beztu sagnaskáldin frá þessum timn eiga
VerSandi-mörmum meira eða minna upp að
inna, beint og óbeint. Og einnig hitt, að eng-
inn hefir á þessu áraskeiði beint islenzkum
skáldskap inn á nýjar brautir eins og þeir
gerðu á sinum tima, þvi að þótt einstaka „lista-
maður af náð auglýsinganna“, geri sér „skrit-
inn leik“ að féþúfu, ]»á er vonandi að ekki
verði svo margir til að stunda þá iðn, að ]»að,
sem á útlendum málum kallast „pornog»'afi“,
verði rikjandi stefna í isl. bókmenntum.)
Þegar hinn gáfaði og gjörhuguli höfund-
ur þessa greinagóða erindis um „Verðandi“-
menn sýndi mér þá góðvild tveim eða ]»rem
árum fyrir dauða sinn (en hann lézt 30.
ágúst 1955), að láta mig, eftir beiðni, fá það
til birtingar, lét liann ofanrituð. formálsorð
fylgja því, og sé ég ekki ástæðu til neins við-
auka við þau.
Ritsj. Akranrss.
QO
Sigitrjón Jónsson, lœknir.
Þegar „aflmikill stormur yfir hafið
skríður", reisir fjallháar öldur á útsæn-
um og gjörir straumbreytingu i hafinu,
þá verður öldugangsins vart inn í af-
skekktustu víkur og voga, þótt í smærri
stíl sé, og þótt það kunni að vera logn að
mestu, þá ber öldusogið vott um umbrot-
in á útsænum mikla.
Líkt er því farið þegar stormar nýrra
hugsjóna koma róti á allt andlegt líf i
hinum stóru menningarlöndum, Þær öld-
ur, er þá rísa, breiðast í allar áttir eins og
öldumar á hafinu og gjöra fyr eða siðar
vart við sig lika í fámennari og afskekki-
ari löndunum, en auðvitað ]»ví seinna og
aflminna sem þær eru fjær miðstöðvum
menningarinnar, þar sem þær áttu upp-
tök sín.
Allar andlegar hreyfingar með þjóð
vorri á síðari öldum má að meira eða
minna leyti rekja til þvílíkra erlendra
áhrifa. Vitaskuld hafa staðhættirnir, þjóð-
erni vort og saga valdið því, að þær hafa
oft komið hér fram í talsvert breyttri
mynd, en engu að síður leynir útlendi
A K R A N E S