Akranes - 01.04.1958, Blaðsíða 13

upp alin, bæði í guðs ótta og eins að því
er menntun hné. Lýsir Erasmus heimilis-
lifi hans og háttum fagurlega í bréfi til
Ulrichs von Hutten, hinum fræga höf-
undi „Epistolae obscurorum virorum".
— Bréf ónafnkunnra manna. More hélt
þrátt fyrir annir sínar áfram fræðiiðk-
unum og fór nú að gefa sig að rit-
mennsku. Fyndaai hans leiddi hann út í
epigramaaiakveðskap, en epiga-ömmin svaia
að eðli nokkuð til ferskeytlunnar hjá okk-
ua-, og gaf hann ait safn af þeim kveð-
skap 1518. Þá fékkst hanaa við sagnfra'ði-
iðkanir og ritaði æfisögur Játvarðs V. og
Rikarðs III. þess, er lét myrða Játvarð
og bróður hans, unga sveina í Tower,
og er fáum tímabilum erfiðara að lýsa
úr sögu Englands.
Nokkru fyrir þetta hafði Hinrik VIII.
komið til rikis á Englandi kornungur
1509. Hann var eins og ungir inenn þá
fylgjandi viðreisnai-stefnuimi, mjög vel
inenntur maður og gjörðist frömuður vis-
inda. Hann vissi um liina miklu lög-
kænsku Mores og vildi fá honum hirð-
embætti, en Thomas fýsti ekki cftir
glaumi hirðlífsins og afþakkaði. Bauð
konungur honum þá árleg fi'æðilaun. en
hann afþakkaði líka, og kvaðst vilja vera
einskis manns handbendi.
Um þetta leyti (1516) kom út það rit-
verk hins heilaga Thomasar, sem hann
hefur orðið frægastur af, skáldsagan „Um
hið ágæta stjórnskipulag og um hina nýju
eyju Utopia — staðleysu“. Er harm þar
mjög undir áhrifum viðreisnarstefnunn-
ar, og lýsir ríki, eins og honum þykir því
bezt fyrir komið, en jafnframt er ritið
fullt af háði um sitthvað, sem honum
þykir aflaga fai'a á Englandi. Til þess að
skilja sletturnar í ritinu þyrfti maður
að vera alveg nákunnur ástandinu á Eng-
landi þá, og það gjöi'a ekki nema lærð-
ustu menn, en ritið er svo skemmtilegt
og vel skrifað, að maður getur þi'átt fyr-
ir það lesið það sér til fullrar skemmt-
unar enn í dag, enda varð það fyrirmynd
að fjölda samskonar skáldsagna um nokk-
ur hundruð ár, og eru þær enn í dag
kallaðar útópíur eftir i'iti Moi'es. Ritið
bar Ijósan vott um, að liann var skyggn
stjórnmálaheimspekingur, og ]>að er bein-
línis eitt af hinum sígildu í'itum um
stjómmál.
Nú bar svo við, að More flutti mál
fyrir skip eitt úr páfai'íkinu, sem sakað
var um að hafa brotið ensk lög og vann
það, en það þótti eins og málefni stóðu
til afrek. Konungur frétti af þessu cg
þóttist ekki mega vera án þess að hafa
slikan mann i þjónustu sinni; hann lagði
fast að Thomas More að taka við embætti
hjá sér, og varð hinum helga manni nú
ekki undankomu auðið.
Þegar hinn blessaði Thomas gerðist
handgenginn maður Hinriks VIII. vissi
hann vel, hvern mann konungur hafði
að geyma. Konungur var stórgáfaður
maður og að sama skapi vel menntað-
ur, og skorti í sjálfu sér ekki áhuga fyr-
ir málum ríkisins, enda hófst sú frama-
braut Bretlands, sem það er, að því er
virðist, á enn, hvort sem lengra verður
í því eða skemmra, einmitt um hans
daga. En lund konungs var ekki góð.
Hann var valdafíkimn, grimmur og sam-
vizkulaus með öllu, einsog slíkir menn
eru vanir að vera, til í allt, sem þurfti,
svo að vald hans yrði sem mest, ein-
beittur og grimmlyndari en menn gerð-
ust þá, og voru menn þó yfirhöfuð
grimmir í þá daga, og trygglyndi, æðstu
manndyggð, sem til er, var hann gjör-
sneyddur, en fýsn hans í veraldlegan
munuð var hóflaus. Thomas var, þó hann
þekkti geð og gáfur konungs, tryggur
þegn hans og hafði á honum mestu mæt-
ur, en fáir hafa lýst honum betur, en
81
A K R A N E S