Akranes - 01.04.1958, Síða 11

SIR THOMAS MORE (1478—1535) var
var kominn af þeirri stétt, sem á íslenzku
hefir verið nefnd higaðall (]). e. riddarar
og baróningar) og einkennd er með titl-
inum Sir. Menntun sina fékk hann i I.ond-
on og Oxford og var hálærður maður. I
a>sku vai' hann um hrið lijá nafntoguðum
manni, Jolin Morton kardínála (d. 1500).
Honuin liafði Rikarður III. varpað i dý-
flissu og var hoiium ætlaður dauði. en
lionum tókst að flýja af landi hurt og kom
síðan með Ilinriki VII. aftur til Englands.
Sir Thomas liefir ritað siigu Richarðs III.
og segir þar meðal annars frá hinum hræði-
lega glæp, er konungur lét myrða tvo hróð-
ursyni sína á bamsaldri i Tower of London.
Er svo talið, að frásögnina um öll atvik að
morðinu muni Morton kardinátli vera
heimildarmaður hans.
Sir Thomas More tók sæti i parlament-
inu 1504 og hjá Hinrik VIII. komst hann
til mikilla valda, varð einn af valdamestu
mönnum landsitis. En þegar hann neitaði
að samþykkja skilnað jieirra konungs og
drottningar hans, Katrinar, 1534, var hon-
11111 varpað i fangelsið í Tower, og þar
var liann hálshöggvinn árið eftir. Lík hans
var grafið í Tower, nema höfuðið, er var
sett á stöng á London Bridge. Þar var ]>að
i mánuð, en Margaret dóttir hans keypti
]>að við ærnu gjaldi. Er mælt, að hún
geymdi það i smyrslum til dónardags og
léti grafa það með sér. Um þetta getur
Tennyson lávarður i kvæði sinu Dream of
Fair Women.
Sir Thomas More ritaði mikið hæði á
ensku og latinu, en langflest ]>eirra rita
lesa nú aðeins fræðimenn, og er til lítils
að telja þau upp. Frægast þeirra allra
er Utopia, er fyrst kom út 1516, á latinu,
en hefir vitaskuld verið þýdd á ensku, og
raunar á flestar menningartungur heims.
Saga Rikarðs III. liefir þegar verið nefnd.
Flest komu rit hans ekki út fyrr en að
honum látnum (sum löngu siðar), enda
nokkur ]>eirra rituð meðan liann heið
dauða sins i Tower. Meðal þeirra er vam-
arrit hans sjálfs (An Apology of Sir Thim-
as More), en lika skrifaði hann nokkur
varnarrit fyrir kaþólskri trú, en gegn Tyn-
dale og öðrum siðbótarmönnum, eða mót-
mælendum. Til er leikrit, er nefnist Sir
Thomas More, en ekki vita menn hver
höfundurinn var. Það fjallar uin helztu
æfiatriði hans. Kaflar í því ætla sumir að
séu eftir Shakespeare og hyggja ]>á ætlun
111. a. á skriftinni, en ekki mun unnt að
sanna þettn.
Sn. J.
vegna þriðja atriðsins, að minnast örfcá-
um orðum á stefnu þá, er á hans dög-
um var að ryðja sér til rúms og er undir-
staða menningar vorrar — svo nefnt
rinascimento — viðreisnarstefnan. Um
1400 var mönnum farið að verða ljóst,
að það hafði verið vixlspor, þegar kristn-
ir menn höfnuðu hinni heiðnu grísk-róm-
versku menningu og urðu henni þar með
að falli, þvi menn fóru nú að skilja, að
hún hefði búið yfir ýmsum verðmæt-
um, sem vel voru samrýmanleg kristinni
menningu, og menn vildu nú reyna að
ná þeim aftur og gera þau arðbær. Fyr-
AKRANES
ir því hófst áköf fornmenntastarfsemi,
sem reyndist mjög frjóvgandi í samtíð og
framtið, og þá var lagður grundvöllur-
inn undir þá fornmenntastefnu í æðri
kennslumálum, sem etnn ríkir um allan
hinn menntaða heim, þó frá henni hafi
verið hvikað nokkuð hér á landi og
annarsstaðar, til lítilla hóta. Sir Thomas
More var frömuður þessarar stefnu á
Englandi.
Hinn blessaði Thomas var fæddur i
London 7. fehrúar 1478. Faðir hans,
Sir John, var riddari og dómari í hinum
svo nefnda konungsdómstóli, sem enn cr
79