Freyr - 01.07.1947, Page 14

196
FREYR
teljast til skólastarfsins, en það er mjög
ólíkt því, sem gerist í heimangönguskól-
um. Sjálfa stundaskrána má gera með
nokkuð öðrum hætti, þar sem allir eru á-
vallt á staðnum, auk þess hafa héraðs-
skólarnir ekki bundið sig við gamlar
venjur um nemendatölu í deildum.
Þar eru 15—100 nemendur í deild, eftir
því hvað kennt er. Á þann hátt má spara
starfskrafta, án þess að nemendur læri
minna. Bóknámið mun að öðru leyti lúta
svipuðum reglum í öllum skólum, en í í-
þróttum og handavinnu tóku héraðsskól-
arnir forystu og einnig í skólasöng. Hver
skóli eignaðist strax fimleikahús, sund-
laug og handavinnustofur. Þetta var að
ýmsu leyti nýtt fyrirbæri.
Kem ég þá að þeim þættinum, sem sér-
staklega gerir héraðsskólana frábrugðna
öðrum skólum, en það er heimilislífið.
Þar er mikill vandi á höndum.
Takist að ná því dagfari, sem bezt má
vera, leyfi ég mér að líta á þann þátt-
inn í starfi heimavistarskólanna einna
gildismestan til fjölþætts þroska. Ég full-
yrði, að það er mjög frjótt andlegt upp-
eldi að venja pilta og stúlkur á að um-
gangast hvort annað á skólaheimili , ná-
ist siðlegt dagfar, þ. e. a. s. snyrtimennska
til orðs og æðis. Ég hygg, að þetta hafi
tekizt vonum framar í stjórn heimilislífs
héraðsskólanna og þar með sé á hverjum
tíma lagður þýðingarmikill grundvöllur að
þroskaferli nemandans.
Nefna má í þessu sambandi þann mikla
bindindisáhuga, sem yfirleitt ríkir í skól-
um sveitanna. Óhætt er að fullyrða, að í
sumum skólanna að minnsta kosti, sé þvi
marki náð, að haldið sé algert bindindi
bæði á áfengi og tóbak, meðan skólinn
starfar, og margir verða varanlegir bind-
indismenn. Þá er sú viðleitni að láta
nemendur bjarga sér sjálfa, s. s. með því
að láta þá þjóna sér, þvo gólf, bera á borð,
bæta um skemmdir o. s. frv. Loks má
nefna margs konar sambúðaratriði, sem
öll eru mikilvæg, ef lánast að ná þeim
rétta anda, t. d. að matast saman, vinna
og nema saman, skemmta sér og fara vel
með almanna eignir. Ef til vill má um
það deila, hvort rétt hafi verið stefnt, en
væri árangurinn ekki lakari en markmiðið,
getur ekki hjá því farið, að þegar sé á-
hrifa frá héraðsskólunum farið að gæta
verulega, einkum í sveitunum.
Átta til tíu þúsund manns af þeim, sem
nú eru í blóma lífsins, hafa numið
skemmri eða lengri tíma í sveitaskólun-
um. Þótt þeirra gæti ef til vill enn lítið,
segja þeir sjálfir, að með lífsreynslunni
hafi þeir styrkst í þeirri skoðun sinni,
að dvölin í heimavistarskóla 1—2 vetur,
hafi reynst þeim furðu staðgott veganesti.
Margir foreldrar munu og hafa þreifað á
því, að skóladvölin hafi stutt ótrúlega
dyggilega að hollu uppeldi barna þeirra.
Sumir óttast, að lífsþægindi séu um of í
ósamræmi í skólunum og í heimilunum.
Þar til er því að svara, að allir verða að
kynnast og skilja sem nánast, hvaða skil-
yrði eru á hverjum stað til þess að auka
lífsþægindin. Æskan þarf einnig að skilja,
að kröfum hennar eru engin takmörk
sett og að hver maður verður sjálfur að
fullnægja sínum kröfum, aðeins með skyn-
samlegri aðstoð þjóðfélagsins. Með þeirri
skýru og kláru vitund, að ekki beri að
krefja aðra en sjálfan sig um úrlausn
vandans, er öllum í sjálfsvald sett, innan
takmarka lands- og siðalaga, á hvern
hátt þeir nota vit sitt og krafta til þess
að verða aðnjótandi þeirra þæginda, sem
lífið og náttúra landisns hefir að bjóða.
Það má því telja til höfuðkosta héraðs-