Freyr - 15.01.1982, Blaðsíða 22

Árni G. Pétursson
Silungur — hlunnindi og söluvara
Útdráttur úr framsögu
Frá upphafi búsetu hér á landi og fram yfir síðustu aldamót voru hlunnindi jarða stór liður í
afkomu fólks til sjávar og sveita. Með þjóðfélagsröskun og spillingu samfara hersetu
í landinu um og upp úr 1940, breyttist mjög mat almennings og stjórnvalda á gildi
landsins gæða.
Á síðustu áratugum hefur næstum
þótt minnkun af að nýta hlunnindi
en hossað er til skýja hverju einu
fánýti af erlendum uppruna, og
hafa stjórnvöld þar síst verið til
fyrirmyndar.
Má þar nefna að við samanburð
á fasteignamati hlunninda 1932 og
1970 sést að ntargar jarðir eru
taldar með hlunnindi 1932 þótt
þær séu ekki með í fasteignamati
yfir hlunnindi 1970. í einstöku til-
vikum gæti það átt sér stað að
æðarvarpshlunnindi hefðu lagst af
vegna búseturöskunar eða af
öðrum ástæðum. En enga trú hef
ég á, að hafstraumar og reki hafi
breytt um stefnu. Árið 1970 voru
ekki taldar nema 566 jarðir með
reka, en voru 1114 1932. Enda
hafa hlunnindajarðir verið algjör-
lega vanvirtar og vanmetnar
undanfarna áratugi og hafa í engu
hlotið fyrigreiðslu hins opinbera,
vegna hlunninda, svo sem síma,
rafmagn eða vegabætur. Pó er nú
aðeins að rofa til ef gerður er
samanburður á fasteignamati
hlunninda árið 1970 ogsíðustu ár.
Lárus Ágúst Gíslason á Miðhúsum
í Hvolshreppi hefur unnið jarða-
skrá eftir fasteignamati 1932 og
1970, hreppsstjórabókum og
persónulegum upplýsingum og
kemst að þeirri niðurstöðu að af
um 5000 jörðurn í landinu munu
vera 4410 með einhvers konar
hlunnindi. Það er því ekki út í blá-
inn að gefa þessum málum ein-
hvern gaum. Allir vita að nýting
hlunninda skapar verðmæti og
veitir mikla atvinnu. Og þarft væri
fyrir þjóðina að láta af gervi-
þörfum og nýta betur hlunnindi.
Ég tel fruntskilyrði að gera lýðum
ljóst að nýting hlunninda er sjálf-
sagður búskapur, sem okkur ber
skylda til að stunda eftir föngum.
Enn er kappkostað að flytja inn
vöru eingöngu til góðs fyrir inn-
flutningsaðila og vöruflutningafé-
lög, og er þar í engu gætt þjóðar-
hags. En enginn virðist leiða
hugann að því, að sparaður gjald-
eyrir er jafn gjaldeyrisöflun, og að
nauðsynjavara sem er framleidd í
landinu sjálfu, er þjóðhagslega
hagkvæm og stjórnvöldum því
skylt að stuðla að framleiðslu
þeirra vörutegunda eftir föngum.
Áríðandi er að vinna markvisst
að gjörnýtingu hlunninda í hverju
tilviki. Hvort sem um er að ræða
reka, hrognkelsa- silungs- og sel-
veiði eða annað. Það er t. d. fráleitt
að rekaviður skuli svo til eingöngu
vera nýttur í girðingarstaura, og
mötu hrognkelsa og sela að
mestu fleygt. Þarna þarf hið opin-
bera að koma til skjalanna, og
kanna úrvinnslumöguleika og
markað. Og stuðla ber að því að
bændur og smábátaútgerð sjávar-
þorpa sitji ein að öflun grásleppu-
hrogna.
Allir þekkja söguna unt kaupa-
fólkið, hundana og laxinn á Hvít-
árvöllum segja má að silungsveiði
sé á svipuðu stigi hjá okkur í dag.
Þar er uppi alls konar fordild. Sil-
ungur er ekki ætur nema úr ein-
stöku vötnum, ekki kaupandi
nema frá vildargæðingum og stöku
heimilum og af flestum sölufé-
lögum ekki talinn verzlunarvara.
Þessu viðhorfi verður að hnekkja.
Það verður að sýna fram á það, að
með réttri nýtingu veiðivatna og
meðhöndlum vörunnar, er hér unt
eftirsóknarverð verðmæti að ræða,
sem hver og einn hefur sóma af, og
að vandalaust sé að selja þann sil-
ung er hér veiðist árlega. Nú
verður að hefja herferð á sölufélög
og bændur og sjá hverju má áorka
um veiði og markað, ef vöru-
dreifing og móttaká er sem víðast
fyrir hendi. Með öðrum orðum
fara að líta á silungsveiði sem sjálf-
sagða búskapargrein. Það er ekki
vansalaust að ferðast um næstum
allt Island, án þess að geta fengið
silungsmáltíð á veitingastað, á
sama tíma og segja má að skó-
smiðurinn sé með hamborgara og
pylsur. Þó segja matreiðslu-
62 — FREYR