Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1949, Blaðsíða 45

43
FRÁ ÝMSUM ÁTTUM
Ég hló að ræðum Gunghs, og kvað
hrakspár hans ekki sæma mentuð-
um manni, á tuttugustu öldinni.
„Þú verður að benda mér á eitt-
hvað í fari Austurlandabúa", sagði
ég, „í átt til þeirrar framsóknar og
vitsmuna, sem útheimtist til að lyfta
þeim upp úr eymd þeirra og vol-
æði. Er ekki sá menningarvísir sem
stórveldi Vesturlanda hafa gróður-
sett í Austurálfunni, eina vonin til
framfara?“
„Sá vísir mun visna og deyja út“,
sagði Gungh. „En að þú trúir því,
er mót öllum vonum. Óhugsandi að
þú fáir ráðið í þann mátt, sem býr
í sál hins Austræna heims. Sú orka
er vestrænni vitund ókunn og ó-
skiljanleg, því andlegt líf ykkar,
eigi það sér stað, er aðeins á yfir-
borðínu. Þið játið þessu og hinu,
sem er andlegs eðlis, án þess að
leggja nokkurn trúnað á það. f hugs-
unarleysi staðhæfið þið, að trúin
flytji fjöll, en legði nokkur ykkar
trúnað á slíkt, mundi hann þykja
best kominn á geðveikrahæli. Trú-
arvissan liggur dýpra en svo, að
hún verði skynjuð og rökrædd á
ykkar vísu. Með okkur er hún óskýr
reynsla þjóðarinnar sem þroskast
hefir í undirmeðvitund hennar um
þúsundir ára. Og í fylling tímans,
öiun hún leysa mannkynið úr fjötr-
urn vestrænnar menningar11.
Þannig fór það með samræður
okkar Gunghs. Því lengur sem hann
talaði þess fjarri var, að ég fylgdist
nieð honum. Og þegar ég kvartaði
um þetta, brosti hann góðlátlega, og
sagði, að ekkert væri eðlilegra en
skilningsleysi mitt. „Það er einmitt
Þetta skilningsleysi hvítra manna á
°kkur, sem er öruggasta vörnin við
ágirnd þeirra og yfirgangi hér í
Austurlöndum“, sagði Gungh.
Ég hló og bað hann blessaðan að
hætta að prédika, en segja mér
heldur sögu.
„Velkomið!“ sagði hann. Frá þínu
sjónarmiði, verður það aðeins mark-
laus þjóðsaga. En í vitund miljón-
anna, er hún engu að síður sann-
leikur“. Svo hóf hann söguna.
„Eins og þú veist, skapaði guð
hinn fyrsta mann úr leir. En þú hef-
ir líklega aldrei hugsað út í það, að
öll leirsmíði verður að herða við
eld, eigi þau að endast. Þó skapar-
inn hafi frá upphafi verið flinkur
smiður, hafði hann lítið fengist við
bökun. Og sökum þeirrar vankunn-
áttu hans, eða bráðlætis, mistókst
hin fyrsta tilraun hans með mann-
inn, sem varð hálfhrár og myglu-
grár að lit. Þá hnoðaði drottinn ann-
an mann, og fór sú tilraun lítið bet-
ur; því nú bakaði hann leirinn of
lengi, svo maðurinn varð hálfbrunn-
inn og biksvartur á litinn. En við
þriðju tilraunina tókst betur. Nú
var leirmaðurinn mátulegur, ljós-
brúnn á lit, og sló á hann gullnum
roða. Því varð hann óskabarn skap-
arans, sem margfaldast og uppfyllir
jörðina, meðan hinn hvíti gengur
úr sér og týnir sjálfum sér“.
Þannig var það alt upp á sömu
bókina lært hjá Gungh. Jafnvel guð
mat hinn brúna mann meir hinum
hvíta. Síðar lagði Hindúinn sjálfur
mér upp í hendurnar rök, móti þess-
ari bábilju hans. En þá var það orð-
ið um seinan, svo mér gafst ekki
kostur á, að skáka því, að þegar um
líf hins hvíta og mislita manns var
að velja, féll val Gunghs hvíta
manninum í vil. Það kom þannig til,