Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2005, Side 257

Á mynd 2 má sjá tillögur um nýtingu orku Jökuls-
ánna á Dal og í Fljótsdal, sem kynntar voru í áður-
nefndum yfirlitsskýrslum frá 1978 og er heildar-
flatarmál lóna alls um 155 km2, eins og sést á stöpla-
ritinu á mynd 3 (stöpull nr. 1). Þessi tilhögun var efst
á baugi uns þessar hugmyndir voru endurskoðaðar
undir lok 9. áratugarins og megnið af veitum í
opnum skurðum settar í jarðgöng, þannig að vatnið
yrði leitt í göngum frá Eyjabakkamiðlun og Hálslóni
niður í Fljótsdal, en við það minnkar heildar-
flatarmál lóna um nálægt 50 km2, eða niður í 104
km2, sjá stöpul nr. 3 á mynd 3 (Birgir Jónsson, 2001).
Þessi hugmynd var undirbúin af kappi uns mögu-
legir fjárfestar í Reyðaráli, sem var forveri Fjarðaráls,
sögðust, snemma árs 2000, vilja tvöfalt stærri
byrjunaráfanga álversins, sem krafðist 500 MW
virkjunar, sem þýddi að byrja yrði með virkjun
Jökulsár á Dal við Kárahnjúka. Þá opnaðist sá
möguleiki að sleppa við miðlun á Eyjabökkum, en
auka að sama skapi miðlun í Hálslóni ofan Kára-
hnjúka, sem minnkaði heildarflatarmál lóna um
nærri 40 km2, eða niður í 67 km2, sjá mynd 4 og
stöpul nr. 4 á mynd 3. Samkvæmt þessari hugmynd
er Jökulsá í Fljótsdal ásamt Hraunaveitu leidd inn í
aðveitugöng Kárahnjúkavirkjunar undir Fljótsdals-
heiði nálægt Axará, sjá mynd 4. Þar með yrði til sú
stærri útgáfa af Kárahnjúkavirkjun sem nú er í bygg-
ingu, 690 MW að stærð (Landsvirkjun 2001).
Af mynd 3 (stöpull nr. 4) má glöggt sjá að sá kostur
sem nú er í byggingu hefur minnsta flatarmál lóna
af þeim kostum sem kannaðir hafa verið.
Þetta yfirlit sýnir að eftir 1990 og sérstaklega eftir
árið 2000 koma nýjar hugmyndir sem draga úr
heildarflatarmáli lóna og minnka því umhverfis-
áhrif, en þessar nýrri tillögur gera jafnframt miðlun-
ina viðkvæmari fyrir breytingum af völdum fram-
burðar.
Hörfun jökla og aurburður
í þessari grein er byggt á sviðsmynd og líkönum um
hlýnun veðurfarsins sem Tómas Jóhannesson o.fl.
hafa sett fram (Johannesson 1997 og 2004), sem lýsir
bæði breytingum á hita og úrkomu. I því er gert ráð
fyrir meðalhitaaukningu um 0,3°C á áratug og
úrkomuaukningu sem svarar til 5% aukningar fyrir
hverja °C, eða 0,15% meðalhækkun á ári.
Ekkert líkan hefur verið gert fyrir skriðjöklana á
norðanverðum Vatnajökli, þar á meðal Brúarjökul,
en samkvæmt líkani Tómasar Jóhannessonar (1997)
munu skriðjöklar Hofsjökuls rýrna um 40% á næstu
100 árum og Hofsjökull sjálfur verða nær horfinn að
Mynd 3. Flatarmál lóna í mismunandi
virkjunarkostum Jökulsár í Fljótsdal og
Jökulsár á Dal frá 1976-2000.
Stöpull 1 sýnir Fljótsdalsvirkjun (skurða-
tilhögun), Hafrahvammavirkjun og
Brúarvirkjun. Þrjár virkjanir með orkugetu yfir
5200 gígavattsstundir á ári. Lón í þessari
tilhögun:Eyjabakkar 43 km2,Hraunaveita 9
km2,Gilsárlón 21,5 km2, Hólmalón 5,5 km2,
veitur í Gilsárlón um 6 km2, Hálslón 52 km2,
Brúarlón 18,5 km2.AIIs 155 km2.
Stöpull 2 sýnir Fljótsdalsvirkjun (um
jarðgöng) og Hafrahvammavirkjun,ásamt
þremur öðrum virkjunum niður Jökuldal, þ.e.
virkjað í farvegi Jökulsár á Dal. Fimm virkjanir
með orkugetu 5440 GWst/ári (885 MW). Lón:
Eyjabakkar 43 km2, Hraunaveita 9 km2,
Hálslón 52 km2,3 lón í Jökuldal 20 km2. Alls
124 km2.
Stöpull 3.sýnir Kárahnjúkavirkjun minni og
Fljótsdalsvirkjun.Tvær virkjanir með orku-
getu 5100 GWst/ári (710 MW). Lón: Hálslón
52 km2, Eyjabakkar 43 km2, Hraunaveita 9
km2. Alls 104 km2
Stöpull 4 sýnir núverandi Kárahnjúkavirkjun
eins og hún fór í umhverfismat með veitu úr
Jökulsá í Fljótsdal og Hraunaveitu ásamt
smærri veitum.Ein virkjun með orkugetu
4900 GWst/ári. Lón: Hálslón 57 km2, veitulón
10 km2. Alls 67 km2.(Ath. smærri veiturnar og
hluti Hraunaveitu voru felldar niður skv.
úrskurði ráðherra, svo lónastærð er eitthvað
lægri en 67 km2 og orkugeta 4600 GWst/ári).
Ritrýndar vísindagreinar
2 5 5