Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2005, Blaðsíða 259

betur en nú er, norður yfir meginvatnaskil landsins.
Þeir vindar eru almennt hlýrri og meira rakaberandi
en norðlægir vindar, svo sunnanvert vatnasvið
Hálslóns fengi meiri úrkomu en áður, ef Vatnajökull
hverfur.
Þessi lækkun vatnaskilanna mun aðallega verða á
tveimur svæðum. Eystra svæðið er lægðin milli
Goðahnjúka og Breiðubungu, þar sem nú er söðull á
jöklinum í rúmlega 1300 m hæð yfir sjávarmáli (sjá
mynd 8), en yfirborð landsins undir jöklinum er í
8-900 m y.s. Staðsetning langsniðsins á mynd 8 sést
á mynd 1. Vestara svæðið er svo Norðlingalægð,
milli Breiðabungu og Kverkfjallahryggs. Þarna er
jökulsöðullinn í um 1400 m y.s., en yfirborð landsins
í 800-900 m y.s. (Helgi Björnsson o.fl. 1991 og 2004).
Þetta þýðir að hluti þeirrar úrkomu sem nú fellur á
suðurausturhluta Vatnajökuls gæti náð að komast norður á vatnasvið Hálslóns þegar
jökullinn er horfinn. Esjufjöll, og annað fjalllendi sunnan vatnaskilanna mun eftir sem
áður draga að sér mikla úrkomu úr suðlægum vindum og dregur það úr þeirri úrkomu-
aukningu sem ella mætti búast við.
— — Setmyndun I Hálslóni miðað viö núverandi aðstæður
------Setmyndun I Hálslóni aö teknu tilliti til hlýnandi loftslags
Mynd 7. Setmyndun í Hálslóni næstu 500 ár
með og án áhrifa hlýnandi loftslags.
Þegar syðri hluti vatnasviðs Hálslóns kemur undan jökli verður gróðurfar þar og hæðar-
lega lands (um 900 m y. s.) svipað og nú er á vatnasviði Eyjabakka og Hraunaveitu, eða
því svæði sunnan Snæfells sem vatni mun verða veitt af til Kárahnjúkavirkjunar (myndir
8 og 1), en afrennsli af því svæði er við núverandi skilyrði um 26% meira af hverjum km2
en af heildarvatnasviði Hálslóns, sem er í úrkomuskugga af Vatnajökli og Snæfelli.
(Vatnaskil, 1995 og Þorbergur Leifsson, 2005). Einnig virðist sem það verði álíka vega-
lengd fyrir suðaustan úrkomuna að komast um Hornafjarðarsvæðið inn á suðurhluta
vatnasviðs Hálslóns eftir að jökullinn hverfur, eins og það er núna að komast inn á vatna-
svið Hrauna og Eyjabakka um Lón og Alftafjörð. Líkanreikningar hafa sýnt að land við
jaðar Vatnajökuls gæti risið um fjóra metra á öld vegna rýrnunar jökulsins (Freysteinn
Sigmundsson o.fl. 2005). Líklega yrði landris um tvöfalt meira undir miðju jökulsins.
Þetta ris mun ekki hafa teljandi áhrif á setmyndun vegna aurburðarins undan jöklinum
á næstu öldum. Mynd 8 sýnir að fjöll suðaustan vatnaskilanna munu taka til sín nokkuð
af úrkomunni, sérstaklega vestan Breiðubungu, en ef meðalhæð fyrir suðaustan úrkom-
una til að komast inn á bæði Hraunasvæðið og yfir vatnaskilin vestan Goðahnjúka inn á
vatnasvið Hálslóns er metin samkvæmt mynd 8, þá reynist hún vera milli 1050 og 1100
m y.s. eftir að jökullinn er horfinn. Einnig virðist sem það verði álíka vegalengd fyrir
suðaustan-úrkomuna að komast um
Hornafjarðarsvæðið inn á suðurhluta
vatnasviðs Hálslóns eftir að jökullinn
hverfur, eins og það er núna að
komast inn á vatnasvið Hrauna og
Eyjabakka um Lón og Álftafjörð, sjá
mynd 1. Hins vegar nær vatnasvið
Hálslóns mun norðar en Hrauna og
Eyjabakkasvæðið og úrkoman minnk-
ar er norðar dregur og er því aðeins
gert ráð fyrir að afrennsli á hvern km2
á heildarvatnasviði Hálslóns aukist
um 10% við það að jökullinn hverfur,
en ekki 26%, en þetta atriði þarf að
kanna nánar.
IIKni io
Mynd 8. Langnið frá Kverkfjallahrygg á miðjum Vatnajökli til
austurs yfir Hraun, austan Vatnajökuls, nokkurn veginn eftir
vatnaskilum. Staðsetning langsniðsins er sýnt á mynd 1.
Ritrýndar vísindagreinar i 2 5 7