Fjölnir - 04.07.1997, Qupperneq 10

\
Hallgrímur Helgason:
lceland
(American-Agent-Mix)
Iceland! the far-away-stone and funky old motherfucker!
So now you want fortune and fame, telling me you are the best\
Now, here is the situation: You have to send them a demo.
Either they tell you to wait or else they put you on hold.
The country is pretty cool. No question about it really.
The sky looks okay to me, the sea is not bad at all.
But if you want to be famous and get all the beautiful people
Give them your buisness-card and make them believe you're great.
You have to know who is who in the world of dollars and beauty.
Never say no to a smile. And smile when they give you shit.
High up in the hills, where all your waters keep running
Away from your memory, the rocks are ready to roll.
We could get Sting the singer, arrange a „Weekend of Breathing“
With Mr. and Mrs. Blair, George and Ringo and Paul.
Then you'd be covered by Newsweek
and cruisers would crowd the harbour
Loaded with V.I.P.'s, and international names.
It's never too wise to doubt one self. And you have to remember:
The one who's too quick on his back makes for an easy lay.
You have to forget your lousy past, those six hundred summers
Of digging a hole in the ground. And you have to be able to say:
This country is pretty cool, the glaciers are fun to look at,
The sky is empty and blue, the sea is bright as hell.
And higher up in the hills, when all your waters are running
Live on CNN, you'll finally make it big.
Forget the old Snorri and Edda, and look at your lovely Helga:
Swollen with dates every year, rock-stars and actors alike.
All you beautiful girls and the grown-up sons of Iceland:
Take it from good old Sly: Just do what you got to do.
10
íolmr
timarit handa
islendingum
sumw '97
annarri og lætur eina stemma stigu við yfirgangi
hinnar. Jörðina lætur hann varna sjónum að vaða
upp á landið og fljótunum að streyma út úr far-
vegi sínum.
Vindur og sjór hafa ætíð verið voldugir harð-
stjórar. Sjómennirnir veittu þeim íýrrum guðlega
lotningu og reyndu að blíðka þá með heitum og
fórnum en sjór og vindur skirrðust samt ekki við
að þeyta skipunum á grynningar eða rota far-
mennina á skeri. Nú eru menn farnir að hefna
sín. Eldinn, höfuðfjanda vatnsins, láta þeir reka
skipin móti stormi og straumi, milli boða og
skerja, og hver veit hvað þess muni langt að bíða
að þeir taki sig með öllu upp yfir sjóinn og fari
siglandi í loftinu?
Þó hefur eldurinn ekki svo mildum sigri að
hrösa yfir hinum höfuðskepnunum. Aður eyddi
hann byrgir og héruð mótstöðulaust. Nú á dög-
um verður honum varla eitt hús að bráð áður en
hann er ofúrliði borinn af vatninu. Og þrumu-
fleygarnir, sem' mönnum í fornöld fannst svo
mikið um að enginn.þótti fær með þá að fara
nema sjálfúr konunguLguðanna, verða nú að
stefna þangað sem mennirnir bjóða þeim.32)
Allt þetta sýnir að maðurinq er herra jarðar-
innar og engum háður nema sjálfúm guði33) og
þarnæst mannlegu samfélagi sem hann hlýtur
samkvæmt eðli sínu að stofna
eigi hann að verða það sem
honum er ætlað. Undir þessu
félagsfýrirkomulagi og andan-
um sem í því ríkir er að mestu
leyti komin öll framför
manna og farsæld hér á
jörðu. Það á að vernda frels-
ið og réttindin. En ráði allir
jafn miklu verður þessu ekki
komið til leiðar og því hafá
þjóðirnar valið úr skauti sínu
einstaka menn til að hrinda
þjóðviljanum í framkvæmd.
En stundum hafa þessir menn
misskilið þjóðina svo að þeir
væru orðnir konungar af guðs
náð en hinir allir þrælar og farið
með þá eftir því. Líkt og konung-
arnir hafa stundum þjóðirnar
villst, álitið sér leyfilegt að svíkjast
að öðrum þjóðum, svipta þær frelsi
32) Það er eins og þessi nýmóðins
fjallkona — kynngimagnaða móðir
jörð — sem Tómas er að lýsa hafi
hætt við á miðri leið og gengið í Kvennafistann og
lokast síðan inni í einhverjum sjálfstyrkingarhópi
sem hittist einu sinni í viku til að rífa ofan af sár-
um sínum. Hvenær fórum við að upplifa náttúr-
una sem margnauðgaða fimmtán barna móður
sem er komin úr barneign? Og höldum við að það
blíðki hana ef við þykjumst skilja hana og lofúm
því að hætta að níðast á henni, riðlast á henni?
Skerum af okkur typpið — ef það friðar hana.
Nei, náttúran er enn söm við sig. Hún er eins og á
tímum Tómasar ævintýraheimm; magnþrungið
sköpunarverk frekar en brothætt vistkerfi. Náttúr-
an er DNA-keðjur, nifiteindir, leysigeislar, knattkol,
svarthol og óravíddir alheimsins. Við erum ekki
komin á ystu nöf. Eins og Newton stöndum við á
sjávarströnd og við okkur blasir hafssjór af óleyst-
um gátum. Þekking okkar rúmast í einu sand-
korni. Ef við höfúm tamið eldinn þá býður okkar
að temja lífskraftinn sjálfan. Þótt við höfum gert
einhver skammarstrik þá lömumst við ekki af
samviskubiti og skóflum í okkm líffænt ræktuðum
gulrótum í von um miskunn. Við hreinsum upp
eftir okkur skítinn og setjum hann í koppinn. Og
förum síðan til mömmu og sýnum henni að við
erum alveg að ná þessu. Ef við getum ekki lengur
séð ógnarkrafita náttúrunnar, mikilfengleik hennar
og óendanleg ævintýri, munum við heldur ekki
geta séð sjálf okkur eins og við erum. Ef við lítum
á okkur sem sníkjudýr á náttúrunni erum við um
leið að hafna náttúrunni í okkur sjálfúm.
33) Þarf að taka ffam að skyldum fýlgir ábyrgð?
Erum við í það mikilli siðferðislegri hönk að við
getum ekki litið á okkur sem herra jarðarinnar
nema við grunum oklotr um að ætla að éta allt úr
fsskápnum, stinga bókahiflunum í arininn og
stinga síðan af með silfúrhnífapörin í vasanum?
sínu og láta þær tolla sér, í stuttu máli, farið fram
við þær af allri sömu rangsleitni og harðstjórarnir
við undirmenn sína þangað til hefndin kom yfir
þær. Þetta ófrelsi, hvort sem það kemur frá
mörgum eða fáum, drepur andann í þjóðunum
og það er sú mesta óhamingja sem nokkurt ríki
getur í ratað.34)
En það er ekki harðstjórnin tóm eða ranglát
yfirdrottnun sem veldur deyfð þjóðarandans svo
hann kulnar stundum út. Menn sjá dæmi þess að
sumar þjóðir sem áttu bestu Iög og dugandi og
réttvísa stjórnendur hafa samt dregist aftur úr og
orðið daufar og afskiptalausar af högum sínum af
því aðrir réðu öllu fýrir þær og þær voru sjálfar til
einskis kvaddar. En öllu þessu fer þó heldur fram
en aftur. Sumir eru vaknaðir af svefni og það lítur
svo út að þessi tími ætli sér að vekja fleiri 35)
Eins og hinar ytri mótspyrnur veikjast einnig
dag frá degi þær sem innan að koma. Mettun
eintómra holdlegra tilhneiginga minnkar ár frá
ári og þeir sem ekki hugsa um annað eru lítils
metnir hjá siðuðum þjóðum. Stór félög hafa nú í
ýmsum löndum afsvarið brennivín og aðra þess-
háttar drykki og tekist að halda það.3® Hatur og
hindurvitni hafa lengi aðskilið stéttirnar og valdið
sundurþykkju og óhamingju þjóðanna en fara nú
minnkandi. Þjóðdrambið lækkar og þær þjóðir
Jörðin er svæðið okkar á sama hátt og garðurinn
tilheyrir kettinum. Ef við erum ekki herrar garðs-
ins okkar, hvað erum við þá? Gestir í eigin lífi?
34) Þessi vandi hefúr ekki raknað upp ffá því
Tómas benti á hann fýrir 162 árum. Enn hefúr
okkur ekki tekist að finna leið til að velja menn úr
skauti samfélagsins til að hrinda þjóðarvilja í fram-
kvæmd. Það er jafnvel freistandi að segja að við
veljum þá sífellt vidausari og vitlausari. Það er eins
og það sé innbyggt í kosningakerfið; stjórnmáia-
menn hafa ekki að öðru að keppa en endurkjöri.
En á sama tíma og öll hugsjón og lífssýn hefúr
horfið úr stjórnmálunum hefúr valdsvið þeirra
orðið víðara. Ríkisvaldið hefur aldrei verið víð-
feðmara en í dag; samt veit enginn lengur til hvers
á að ætlast af því. Fólk vill að það reddi málunum
en veit ekki hvernig. Þegar heimilin leysast upp
heimtar fólk að ríkið komi sér upp fjölskyldu-
stefnu í stað þess að hver fjölskyfda marki sér
stefnu. Þegar við höfum gefist upp á ábyrgðinni
sem fýlgir því að eiga börn gefum við ríkinu
börnin okkar. Þegar við treystum okkur ekki
lengur til að glíma við siðferðislegan vanda biðjum
við ríkið að siga á okkur löggunni; fikniefnalögg-
unni, umferðarlöggunni, siðferðislöggunni, barna-
verndarlöggunni, jafnréttislöggunni, samkeppnis-
löggunni, heilbrigðis- og hollustulöggunni, um-
hverfislöggunni, lömuðu og föduðu löggunni.
Samfélagið hefur skrifað undir einhhða valdaafsal
og afhent öll yfirráð yfir iífi sínu til ríkisvaldsins.
Það nennir ekki lengur að hafa fýrir veseninu við
að vera til. Og þess vegna kýs það einhver grey á
fjögurra ára ffesti til að sjá um þetta. Og þeir sem
sækja um starfann eru vanhæfir; með þvi að sækja
um lýsa þeir yfir vanhæfni sinni. í raun höfúm við
afsalað okkur stjórn á eigin lífi og gengið glaðbeitt
undir harðstjórn, en áskilið okkur rétt dl þess á
fjögurra ára ffesd að hafa skoðun á hvað harðstjór-
inn eigi að heita.