Fjölnir - 04.07.1997, Blaðsíða 46

HaNgrímur Helgason Sjálfstraust íslendinga
Bragi Ólafsson:
Stórar ákvarðanir
Ekki fyrr en seint um kvöldið
tók hún eftir því
að hann hafði setið hreyfingarlaus í stólnum
frá því um sjöleytið.
En þá var allt um seinan;
hún var búin að finna sér aðra hluti
til að hugsa um. Hún hafði reyndar tekið
slíkar ákvarðanir
að hefði hann verið þess megnugur
að hreyfa andmælum
hefði það ekki komið að neinu gagni. Það var eins
og þau hefðu stillt saman úrin sín
eða stöðvað hina mikilfenglegu veggklukku
á veggnum.
„Það verður seint
fullþakkað sjálfs-
traustið sem Björk-
in hejur fiert okkur
þjóð sinni uppá sitt
frumlega einsckemi.
An hennar vœrum
við kannski enn í
okkar eilífu land-
kynningu, taðreykt
afminnimáttar-
kennd í sífelldri
önn að jylgjast með
heiminum úrjjar-
Legð: Hvað er að
gerast þama úti?
Hvað eru þeir
núna að bralla? •
Hvað er nú nýjasta
nýtt? Nújá. Við
verðum aldeilis að
breyta um kúrs. “
F j ö 1 n i r
tímarit handa
islendingum
46
sumar '97
En eigum við ekki
mótleik? Við ættum
kannski að prófa
tunglið næst?
„We are very sorry,
but we have found
evidence that the old
„Lögberg“ at Thing-
valla is built up with
lunar-rock.“
10.
B.Jóns og
Björlc
stendur ó þér unglinga fjöld í óðri önn að finna
Ameríku enn og aftur, stendur þar í ströngu við
að stráfella frumbyggja.
Aftur mættur í Austurstrætið sé ég hvar
móðir Bjarkar gengur hnarreist meðal fólksins,
enn dáldið fríkuð í sínu enn hippaða síðpilsi og
úr andlitinu skín stoltið yfir því að hafa fætt
okkur leiðarstjörnuna stóru — stjörnuna sem
Tómas Sæmundsson talar um í formálanum að
Fjölni —- og nú skín skærar enn nokkru sinni
fyrr á alheimsstjörnukortinu: Björk: Fullveldis-
og frelsishetjan mikla, og við þökkum hennar
móður í hljóði þar sem hún gengur um í sólinni
á sjálfstæðisdaginn, eins og Brynhildur kónga-
móðir, drottningarmóðirin, hin hagsælda hrím-
hvíta móðir, sem fæddi okkur fornaldar-frægðina
uppá nýtt. Já. Sko. Þetta gátum við, þrátt fyrir
allt.
Það verður seint fullþakkað sjálfstraustið sem
Björkin hefúr fært okkur þjóð sinni uppá sitt
frumlega einsdæmi. Án hennar værum við
kannski enn í okkar eilífú landkynningu, tað-
reykt af minnimáttarkennd í sífelldri önn að
fylgjast með heiminum úr fjarlægð: Hvað er að
gerast þarna úti? Hvað eru þeir núna að bralla?
Hvað er nú nýjasta nýtt? Nú já. Við verðum
aldeilis að breyta um kúrs. Þetta er víst svona
núna „í nágrannalöndunum“.
Nú vitum við hinsvegar að það er okkar kona
sem er að gera það nýjasta nýtt. Dæmið hefúr
snúist við. Nú er það heimurinn sem horfir hing-
að, titrandi forvitinn og spennt-
ur yfir því sem kemur
' j næst. „Still one more
^ strange and exciting
musical act from
Iceland" segja
bresku blöðin við
nýútkomnum
plötum
Veðrið er eins og útúr gömlu góðu átthagafræð-
inni. Himinninn ekki bara heiður og blár heldur
eins og teiknaður af B.Jóns. Lipurlega dregin ský
yfir Esju og blöðruskuggar á ferð um frekar stíft
teiknaðar stéttar í bænum. Dagurinn er gamall
og hefðbundinn. Lítil þjóð að fagna sínu smáa
sjálfstæði. Samkvæmt skólabókinni. Á fullkomnu
faxtækjunum í skrifborðsblokkunum í Singapúr
birtist aðvörun: Independence day in Iceland,
National Holiday.
Miðbærinn fyllist af þjóðinni sem annars
aldrei sést. Ég rölti um í góðviðrinu og horfi á
börnin sleikja ísinn, glata blöðmm til himna. LISA
PAls með dætrunum í Austurstræti. Baltasar með
sínum syni og sinni Liuu að borða köku á Sólon.
Krakkarnir inni á Café au Lait. Sölutjöld á sölu-
öld. Unglingar á unglingaöld. Allt eins og á að
vera. En samt er eitthvað breytt. Það er eitthvað
nýtt sjálfstraust í skýjunum yfir Esjunni. Þrátt
fyrir hefðbundið skólabókarform þeirra er horf-
inn úr þeim þessi barnalega þjóðremba frá
B.Jóns. Þjóðin kjagar velsæl og bumbuð fyrir
sínum barnavögnum, á hversdagsklæðum, merkt
í bak og fyrir af fjarlægum háskólum, hönnuðum
og snekkjuklúbbum Karíbahafsins. Það er ekki að
sjá neinn ógnarstífan hátíðarsvip á þessum and-
litum. Þjóðin er orðin veraldarvön. Það er 17.
júní ókei, en líka soldið and so what? Undir Frí-
kirkjuvegg standa tvær menntaskólapíur á peysu-
fötum að reykja Marlboro Lights, greinilega ný-
komnar frá Baltimore óg fíla gamla ömmubún-
inginn bara uppá djókið. Inná leiktækjasölunum

17. JUN11997
Röggu GIsla og GusGus. Nú er það þrettán ára
unglingur í London sem gengur spenntur heim
með nýja diskinn Bjarkar og handleikur hann
eins og slípaða flís úr loftsteini norðan úr höfum.
Það fylgdi því undarlega góð tilfinning að
fylgjast með bresku pressunni þegar hún kom
hingað fyrst í kjölfar Bjarkar-æðis og hóf að grafa
upp gamlar upptökur stjörnunnar. Allt í einu
höfðu Hljóðrita-upptökur frá '75 öðlast
alþjóðlegt gildi. Arabadrengurinn á MTV og
trommuleikur Sigga Karls, sem aldrei sló í
gegnum settið með Change á sínum tíma, var
hafinn upp í nýjar hæðir. Á einni nótm hafði
íslenskur popp-heimur breyst frá því að vera eitt
lítið héraðsball í einu Júróvisjónlandinu afþrjátíu
í það að vera bakgrunnur, jarðvegur heimslista-
manns. Hljómsveitin Tappi Tíkarrass var orðin
historical landmark. Kvikmyndin „Rokk í
Reykjavík" borgaði sig loks upp á einum degi.
Hlutabréfin í íslenskri menningu tífölduðust að
verðgildi á nokkrum mínútum. Og allt þetta
gátum við þakkað einni skrýtinni stúlkukind sem
bjó á Tryggvagötu og bar í
sér 200 mílur af sjálfs- ^
trausti og heilt Rockall-
svæði að auki. ísland —,
var komið á landakort GJ
og Vísa-kort heimsins ^
og skömmu síðar voru y
þeir mættir í bæinn, V
Damon og Seinfeld. j
11.
ÖðrMvisi islewdingur
Ég geng meðfram Skúlagötuströnd. Sólarlaginu
er um það bil að ljúka. Seinfeld er farinn upp á
hótel. Esjan er nokkurn veginn nákvæmlega eins
og hún var þegar ég steig hér á land með Ingólfi
og þeim. Hún er ekkert meira sjúkleg að sjá í
kvöld en þá. Undir henni liggur skemmtiferða-
skip fyrir ankeri. Gott þeir fengu svona fallegt
sólarlag, hugsa ég, hugsa ég ennþá, þrátt fyrir allt.
Þrátt fyrir að ég sé að ímynda mér að ég gangi
svolítið öðruvísi nú en áður, með svona Post-
Seinfeld-göngulagi. Ég er samt ekki viss. En ég er
samt á því að það sé orðið talsvert öðruvísi að
vera Islendingur nú en í fyrra. Á gatnamótunum
bíður bíll á rauðu Ijósi. Aleinn í miðnæturkyrrð-
inni. Æ æ. Svo agalega heimskulegr að sjá: Eini
bíllinn á ferð í Reykjavík og samt bíður hann á
rauðu ljósi. Þannig vorum við. Þarna er það
lifandi komið. Á meðan heimurinn æddi áfram
sátum við hér heima föst á okkar smáa rassi á
rauðu ljósi; þokuðumst ekkert úr stað, ekki einu
sinni úr okkar eigin stað, vegna þess að við fylgd-
urn útí rauðan dauðann reglum sem við höfðum
sjálf búið TtU. Við biðum, og biðum, jafnvel þó
enginn væri til að bíða eftir. Við biðum eftir okk-
ur sjálfum. Á okkar eigin rauða ljósi. En. Góðir
Islendingar! Það er komið grænt! Það er komið
grænt! Og ekki eftir neinu að bíða. Við þurfum
ekki lengur að leita langt. Lífið er ekki lengur
annarstaðar. Sá sem sagði það, hann stendur nú
útí kjötbúð að spjalla við Halla Jóns. Nei. Lífið er
hér og nú, að kaupa kótilettur. Eftir fimmtíu ár
af tómu sjálfstæði erum við loksins loksins
komnir með sjálfstraust. Góðir Islendingar! Við
erum góðir, við íslendingar. We're no fools any
more! No fúcking old waiting-on-red-light-and-
still-no-car-in-sight fools! Og allt í einu fer ég að
hugsa á ensku, eins og svo oft áður. Enskan er
svo miklu flottara mál en íslenskan. Á maður
ekki bara að fara að yrkja á ensku? I þeim hugsu-
ðum orðum kem ég auga á steinkoll sem stendur
uppúr lygnum sjónum og finnst hann allt í einu
vera selur og hann minnir mig.svo aftur á mýrina
fyrir neðan bæjarhúsin í Sjálfstæðu fólki: Saltur
og blautur, glansandi sköllóttur Laxness horfir á
mig með sínum alzheimer-augum og segir:
„Forget it. Gunni greyið reyndi þetta á sínum
tíma, að skrifa á dönsku, en ég bakaði hann
alveg, með gamla góða íslenska pönsudeiginu
maður.“ Ég hugleiði þessi orð skáldsins en fatta
svo að þetta er bara steinn. Það er gamla sagan.
Selirnir hafa mannsaugu. En það eru steinarnir
sem tala. Já já, látum þá bara tala íslenskuna. ís-
lenskan er hvort sem er að verða að steini, hana
dagar uppi í nútímanum eins og tröll að morgni.
Þá getum við ernbeitt okkur að enskunni. Já já. Á
maður ekki bara aðfyrkja á ensku? Good Morning
America'/ Go back to your big-time sleep! Og
mér líður klárum, góðum, bestum, ég fæ í mig
einhverja ævaforna yfirburðatilfinningu, mér
líður eins og mér leið í bátnum hjá Ingólfi þegar
við létum hann, unnarjóinn, brokka fyrir Reykja-
nestá fyrstir manna, mér líður eins og mér leið í
leðursófanum í Reynihlíð þegar ég fylgdist með
þýsku prjónahausunum: Sem íslendingur er ég
svo miklu meiri og betri en heil helvítis Ameríka.
Ég væri kominn með minn eigin Seinfeld-þátt
fyrir löngu, bara ef ég hefði nennt því, að flytja
út átta ára og svona. En bara, ég var hvort eð er
með Leifi þarna á sínum tíma, og ég meina, ég
fánn þetta fjandans land fyrir 1000 ámm síðan.
Why go back?
Jú. Það er orðið öðruvísi að vera fslendingur.
HallgrImur Helgason