Fjölnir - 04.07.1997, Qupperneq 72

Gunnar smári Egilsson Syndug kirkja
Ljós heimsins: Brunnur lífsins
Light of the world: Well of life
Varluð Ljo* h*tm*in* / Brunnur fifvm, *r brvnnur i«n tofnar til sín •ndurtatí of tóiorijótinu i gUrticól og I jJtólinrvi birtotf nr/ndir ýr
umhwfino. Brunnorinn «r sins og brunnur wm «r grofmn niíur i jorft og tofnor jomon <raíni, «n «r ó hvolfi upp úr jörSinni, upp í lofr3, og
tofnor toman því tjóii wsm enduriatlott fró tólinni. / light of tb* worfd. W«H of life i* o w«H wbicK coBect* reflactad wnlighi in o gloii
bowl, in wtiich imoget of lb* sorrounding* oppeor Th* w*ll i* like a well which i* dug «n» the eorlh ond coilect* woter, but i* upUde-dcrwn,
•xtendmg from the eorth mk> the oir, ond collecH the light which it reAected from the wn.
]) Hnnglogo tröppur / Círcubr tlep*.
2) Tröppur tam liggjo irmí tuminn/ Síep* irtoihe tower.
3) Sívolur turn úr jórni, meó finvn gölum. Fjögur göt vi*a i fjóror ó#ir en eift got vijor
upp í himíninn / Cylindricol lower of iron, wilh frve hole*. Four hole* point ín
different diredion*, the fiftt up inlo the tky.
4) Skirnorfontur úr gleri, *em tekur við endurko*tí ljó**int fró umhverfinu, ein* og
comero obtkuro. Fonturinn er térvloklego »korir*n út til oÍ nó fimm Bötum, *jó *ér
teikningu af farrtinum / Bcsptitmal foot of gkm, wfuch cofleclv reflected Kght trom
the turroundíng* lílce o comero obtcuro. The fant í* cut *peoficoHy to moke hve
focet*, tee drowing of the fenf.
51 Pollur fyrir óhorfondonn og þó *em viljo dóro tig upp úr ljó*i heimtin* / Picrtfarm
lor obiorvers and thoje vd>o wi*h to be boptited »n the light of the wodd
6) Skírnorfantur úr tartdbfainu gleri / Boptísmol font of tond-
bknied gfat*.
7) Fjórir fietir *em taka víS comero obscuro óhrifum »turninum
/ Four turfaces far the comera obscura eftect in the tower,
8) Fimmh fiotonnn sem tekur ví8 comero obtcura óhrifum fró
himnum / A fiflh turfoce far the comera obtcuro effect
from the tky.
9) Skdin te& oð ofan og sólkroumn sem sýnir hreyfmguno i
farmmu / The bowt teen from cbove, ond the *un-cro*t
whkh thow* fhe movement m the fotm.
Steincrímur Eyfjörð
Kristmundsson
Ljós heimsins, 1995
Tillaga að skúlpúr.
„Ipredikun sinni
viðurkenndi biskup
að hafa setið
spenntur fyrir
framan sjónvarpið
aðfylgjast með
handboltaleiknum.
Hann stóð ekki á
öndinni afeftir-
væntingu yfir því
hvort myndi sigra,
lífið eða dauðinn
— heldur KA eða
Haukar. Um
kvöldið sat hann
síðan yfir Spaug-
stojunni og
bíómynd með skot-
bardögum. “
Fj
72
olmr
timarit handa
islendíngum
sumar '97
skrautlegt form kirkjunnar sjálfrar og þunga og
heita liti á öllum kirkjumunum og innréttingum
myndar hún hlýja fegurð sem er orðin fátíð í
ísienskum kirkjum sem minna flestar á eyðilegt
og gerilsneytt Ingólfstorgið — hið einna sanna
hallærisplan íslensks arkitektúrs og skipulags.
En það var ekki endurnærandi að vera einn
meðal tuttugu og fjögurra sálna í þessari stóm
kirkju. Þar var einn prestur, einn orgelleikari, níu
kórfélagar, einn messugagnrýnandi og tólf al-
mennir kirkjugestir. Þó ekki væri fyrir annað en
þessa tölu — tólf — læddist að mér sá gmnur að
trúboð kristinna manna væri enn á byrjunarreit.
Sá sem efast um þverrandi áhrifamátt kirkjunnar
á íslandi ætti því að bregða sér í Háteigskirkju
einhvern sunnudaginn.
Þegar ég var blaðamaður var ég eitt sinn sendur á
framboðsfúnd Hreccviðs Jónssonar að heimili
hans í Garðabæ. Hann sat þar einn í stofúnni
heima hjá sér og hafði rutt út úr henni öllum
húsgögnum og fyllt aftur með stólum sem hann
hafði fengið einhvers staðar að láni. Ég var sá eini
sem settist í einhvern stólanna. Ljósmyndarar
komu, tóku mynd af Hreggviði og fóru án þess
að tylla sér. Aðrir létu ekki sjá sig. Ég fann til
með Hreggviði. Eins og aðrir kverúlantar veit ég
að boðskapur manna er ekki sannari eftir því sem
fleiri hlýða á; þvert á móti. Það getur hins vegar
verið ógnarerfitt að tala af sannfæringu yfir tóm-
um sal. Hvern á maður að sannfæra?
Séra Tómasi Sveinssyni var því vorkunn að
messa yfir þessum fáskipaða söfnuði. Hann lagði
út af lofsöng Maríu og dásamaði trú hennar.
Hún krafðist þess ekki að vita né skilja allt heldur
lifði hún í leyndardóminum. En þótt þetta væri
verðug áminning — ef til vill ekki hvað síst til
þeirra sem leita fúllkomnunar í reglunni, stíl-
flekkleysinu og fabreytileikanum — þá bar séra
Tómas hana ekki fram af innblásnum fögnuði
eða heitri sannfæringu. Hann minnti á Hreggvið
Jónsson þegar hann áttaði sig á því á fúndinum í
Garðabænum að hann væri fallinn út af þingi.
Ef messan í Háteigskirkju er lýsandi fýrir
þjóðkirkjuna horfir ekki vel fyrir henni. Hún á
reisuleg hús og presta á launum en hefúr týnt
söfnuði sínum og hitanum úr boðskapnum. Hún
bíður þolinmóð ef einhver skyldi vilja líta við hjá
sér og orna sér við endurminninguna um kirkju-
legar athafnir, hlýða á sálmasöng, fá heilagt sakra-
menti og heyra hófstillta predikun. Hún er kirkja
sem stofnun, sem hús — en ekki kirkja sem sam-
félag kristinna manna.
Ef þessir tólf kirkjugestir eru samfélag krist-
inna manna í Háteigssókn þá er ástæðulaust að
líta á samfélag okkar allra sem kristið. Ef við
viljum endiiega líta svo á verðum við jafnframt
að halda því fram að það sé kristið fyrir tilverkn-
að löggjafans, skólakerfisins, framkvæmdavalds-
ins eða Guð má vita hvers — en ekki íslensku
þjóðkirkjunnar.
23. mars
BustaðakirKla_______________________________
PÁLMASUNNUDAGUR
Ein þakklátasta staðan í íslensku þjóðkirkjunni er
hlutverk káta prestsins. Séra Hjálmar Jónsson fór
það vel með þetta hlutverk að hann var kosinn á
þing. Ólafur Skúlason biskup á frama sinn innan
kirkjunnar þessu sama hlutverki að þakka. Með
aukinni vegsemd hafa þessir báðir glatað nokkru
af gleði sinni — en þar sem séra Pálmi Matthías-
son lét ekki narra sig út í forsetakosningar er
hann enn jafú keikur og hress. Hann er kátastur
presta í dag og nýtur þar af leiðandi mestrar hylli
þeirra.
En þótt þessi hylli sé einmitt laun káta prests-
ins þá er hún jafnframt þyngsta byrðin. Að þessu
leyti — sem og öðru — eru prestar eins og ann-
að fólk. Árni Tryccvason var dáður sem gaman-
leikari en þráði sárlega að vera tekinn alvarlega.
Valceir Guðjónsson hætti í Stuðmönnum þegar
honum þórri þeir orðnir kjánalegir og reyndi
fyrir sér í tónlist sem honum fannst alvarlegri.
Hann gaf út nýaldarplötuna Gaiu. Hemmi Gunn
kallar hvern þann sem syngur, spilar, spjallar eða
skemmtir í þættinum hans listamann. Honum
nægir ekki að hálf þjóðin sé að horfa á sig. Hann
vill að hún horfi vegna þess að hann sé marktæk-
ur — ekki bara skemmtilegur.
En það er að sjálfsögðu ekki að sakast við
káta og skemmtilega fólkið þótt því finnist eng-
inn taka það alvarlega. Það er afleiðing af þeim
útbreidda misskilningi að menn verði að vera
alvarlegir þegar þeir fjalla um alvarleg mál. Og af
sömu ástæðu er ekkert að marka þann sem er
kátur. Þetta er einföld regla og ákaflega hentug —
og þar af leiðandi vinsæl. Sá sem er léttur er létt-
vægur; það er vigt í þeim sem er þungur á brún.
Séra Pálmi hefúr að sjálfsögðu verið lagður
undir þessa mælistiku. Þótt hann sé vinsæll þá er
hann ekki talinn mikill kennimaður af þeim
þungbúnu — sem að eigin áliti halda uppi stand-
ard á lífinu. Hinir kátu geta aðeins létt þeim
byrðina um stund.
Ég fór í fermingarguðsþjónustu í Bústaða-
kirkju í dag og fylgdist með séra Pálma á heima-
velli. Kátir prestar blómstra í brúðkaupum og
fermingum. Og til að gera langa sögu stutta þá
stóð séra Pálmi sig vel. Hann geislaði af sjálfs-
öryggi og stýrði athöfninni af afslappaðri festu.
Hann hafði sett saman dagskrána í samráði við
fermingarbörnin, einskonar „greatest hits“ úr
Bíblíunni. „Drottinn er minn hirðir, mig mun
ekkert bresta...“ úr Davíðssálmum, „Þér eruð salt
jarðar; en ef saltið dofnar, með hverju á þá að
salta það?..“ úr Matteusi, „Þótt ég talaði tungum
manna og engla, en hefði ekki kærleika, yrði ég
hljómandi málmur eða hvellandi bjalla...“ úr
fyrra Korintubréfi og séra Pálma tónaði sæluboð-
orðin úr fjallræðunni. Sálmar voru vel valdir —
MatthIas Jochumsson og SicurbjOrn Einarsson —
og það var aðeins undir lokin sem kórinn fór út
af strikinu í poppuðum sálmi sem ég hef ekki
heyrt áður;
Með Guði geng ég sæll, ég get ei kallast þræli
því hann hefúr frelsað mig, nú frjáls ég er.
Eins og lofsöngslag, líf mitt sé hvern dag,
er ég bendi öðrum á þinn helga kross.
Þótt íslenska sálmabókin sé ekki yfirfúll af
gullmolum þá er þar að finna margt skárra en
þetta.
I ávarpi sínu til fermingarbarnanna var séra
Pálmi hress að vanda. Hann vísaði til Spaugstof-
unnar frá því kvöldið áður, sagði Pálmasunnudag
hafa verið haldinn hátíðlegan löngu áður en hann
kom til og benti á hvað stúlkurnar hefðu stækkað
frá í gær — enda voru þær flestar á hælum á hæð
við hálfan haus. En þrátt fyrir léttleikann hafði
hann ýmislegt fram að fera. Hann brýndi fyrir
börnunum að bera virðingu fyrir hvort öðru og
ekki síður fyrir sjálfúm sér. Hann bað þau að
hlusta á sitt hjartans mál og vera trú eigin sann-
feringu. Hann minnti á fólkið í Jerúsalem sem
hafði fagnað komu Krists á pálmasunnudegi en
hrópað „krossfestið hann, krossfestið hann“ fjór-
um dögum síðar. Hann bað þau að varðveita
sannleiksástina og halda áfram að vera opin og
einlæg. Hann minntist spurninganna sem þau
hefðu lagt fyrir hann — sumum hafði hann
getað svarað, öðrum ekki — og sagði þeim að
þannig yrði það lífið á enda. Hann vitnaði til
Alberts Camus sem sagði eitthvað á þá leið að
sannleikann væri ekki að finna í visku speking-
anna heldur þegar við horfðum í augu hvert
annars. Allt eru þerta svo sem alkunn sannindi,
en þau verða seint of oft tíunduð.
Það sem mér fannst séra Pálmi gera einna
best var að draga fram þau tímamót sem börnin
stóðu frammi fyrir. Hann sagði þau velta fyrir sér
hvenær þau yrðu stór, að þau horfðust í augu og
spyrðu sig hvort þetta væri hún eða hann. Þetta
voru krakkar á gelgjunni þar sem rómantíkin
nærist á nývaknaðri kynhvöt. Og það er ágætt að
krakkarnir fái blessun prestsins til að vera það
sem þau eru. A umliðnum áratugum hefúr þjóð-
félagið strípað þessi tímamót af öllu öðru en því
sem náttúran gefúr og engin getur tekið frá
krökkunum. Þeir verða varla sjálfráða fyrr en
átján ára, fjárráða fyrr en tvítug og flytjast líklega
ekki að heiman fyrr en einhvern tíma á fertugs-
aldrinum. Þau eru að kveðja bernskuna og kom-
in á æði langdregin unglingsár sem enda ekki fyrr
en þau verða miðaldra. Við slíkar aðstæður er
gott og blessað að benda á að náttúran spyr ekki
hvenær stjórnvöld telji mannskepnuna fúllveðja.
Einhverju sinni sagði við mig maður að Guð
væri til einskis gagns ef ekki væri hægt að nota
hann í daglegu lífi eins og hvert annað eldhús-
áhald. Þetta fannst mér fallega sagt. Guð er hluti
af lífi okkar en ekki yfir það hafinn. Það sem við
hefjum á stall deyr frá okkur. I fermingarguðs-
þjónustunni í gær fannst mér séra Pálmi bjóða
fram nothæfan Guð, Guð sem hægt er að hafa
sem leiðsögumann frá degi til dags. Ég verð hins
vegar að viðurkenna að sá Guð sem ég hef rekist
á í Biblíunni er óvægnari og kröfúharðari en sá
sem talaði í gegnum séra Pálma. En þegar ég
horfði á geislandi sjálfsöryggi séra Pálma og bar
það saman við mína tinandi taugaveiklun efaðist
ég ekki um að Guð Páima gagnast honum betur
en minn mér.
Þetta minnir mig á stóran galla við ferming-
arathöfnina. Mér tókst ekki að nema eina einustu
ritningargrein sem krakkarnir höfðu yfir. Það
eina sem ég man eftir minni eigin fermingu er
einmitt ritningargreinin sem ég valdi. Ég átti í
jafn miklum erfiðleikum með Guð þá og nú og
valdi mér upphaf tíunda Davíðssálms: „Hví
stendur þú fjarri, Drottinn, byrgir augu þín á
neyðartímum?" Það hefði verið gaman að heyra
hvernig krakkarnir sem fermdust í Bústaðakirkju
í gær reyndu að tjá trú sína í gegnum ritningar-
greinina. Þetta var nú einu sinni fremur þeirra
dagur en séra Pálma.
30. mars
Pómlcirlcian___________________________
PÁSKADAGUR
Herra Ólafúr Skúlason biskup sagði í predikun
sinni í Dómkirkjunni í morgun að sér hefði
ævinlega fúndist að iaugardeginum fyrir páska
ætti að fylgja eftirvænting lík því þegar barn stæði
á öndinni. Þennan dag veiti veröldin öll fyrir sér
hvort iífið hefði haft sigur. Vikan endaði á föstu-
deginum og ný vika hæfist ekki fyrr en á páska-
dagsmorgni. Laugardeginum fylgdi því bið, kyrrð
og eftirvænting.
En biskupinn varð ekki var við eftirvæntingu
þennan dag — nema ef vera skyldi eftirvæntingu
vegna úrslita í leik KA og Hauka í undanúrslitum
íslandsmótsins í handbolta. Fólk fór á skíði í
Bláfjöll og veitingastaðir opnuðu á miðnætti til
að svala viðskiptavinum sem ekkert virðist skipta