Fjölnir - 04.07.1997, Síða 78

Gunnar Smári Egilsson Syndug kirkja
Bragi Ólafsson:
eínu orði fœrra
jæja
þá er það loksins horfið úr málinu
orðið jæja
til allrar hamingju
kemur ekkerr í staðinn
við erum á réttri leið
jafnvel þótt við séum öll á leið
til helvítis
Ufsrými
Þau höfðu ákveðið að aldrei skyldi nokkur stíga fæti
í litla herbergið inn af dagstofunni svokölluðu.
Það átti að standa autt. í upphafi
hafði þeim dottið í hug að nota það sem vinnuherbergi
en eftir að frænkan handan götunnar kom í heimsókn
og lýsti því yfir að minni mætti íbúðin ekki vera
varð þetta niðurstaðan: aldrei skyldi nokkur
fá að nota þetta herbergi inn af dagstofunni.
stóð upp meðal safnaðarmeðlima, gekk upp að
flyglinum og hóf upp söng við undirleik Jóns.
Það var ágætur söngur. Þegar þau höíðu lokið sér
af stóð Svala Sigríður aftur á fætur, gekk að púlt-
inu og lauk við predikunina. Það er því ekki að-
eins lítið orgel og flygill á altarinu í Langholti og
orgellíki hangandi yfir því, heldur er engri
predikun þar fulllokið nema tónlistin fái komið
að sínu framlagi.
A nreðan Langholtskirkjudeilan stóð sem
hæst skrifaði séra Þórir Jökull Þorsteinsson, prest-
ur á Selfossi, grein í Moggann og benti á að Guð
þurfi ekki á orgelleikurum að halda. Hins vegar
þurfi orgelleikarar á Guði að halda. Guð þurfti
ekki á Bach að halda. Hins vegar þurfti Bach á
Guði að halda. Þetta var eina vitið sem lagt var
inn í þessa óskiljanlegu deilu. Af þessum orðum
skín þekking og trú á mætti auðmýktarinnar.
Svona nokkuð segja menn ekki nema þeir hafi
reynt það á sjálfúm sér að auðmýktin stækkar
menn. Bach varð stór vegna þess að hann þurffi á
Guði að halda. Menn stækka nefnilega ekki ein-
ungis af verkum sínum heldur af þeim huga sem
þau eru sprottin af.
En ég er ekki með þessum orðum að búa
mig undir að taka einhverja afstöðu í Langholts-
kirkjudeilum. Ég er ekki á því að Jón organisti
hafi haft rangt fyrir sér og séra Flóki rétt. Báða
skorti þá auðmýkt og það var auðmýktin sem
tapaði deilunni. Þegar ég gekk frá messu í Lang-
holti í morgun fannst mér eins og andstæða
hennar hefði svifið yfir athöfninni, sigurvissari en
nokkru sinni fyrr.
11. maí
Kirtqq Öháða safnaðnrins___________
SJÖHI SUNNUDACUR EFTIR PÁSKA
í fyrra gengu á fjórða hundrað manns í Óháða
söfnuðinn í Reykjavík. Enginn annar söfnuður
fékk jafn marga af þeim sauðum sem týndust úr
Þjóðkirkjunni í kjölfar biskupsmáls og annarra
Fj
78
■ •• ■
lolnir
timarit handa
íslendingum
sumar '97
vandræðamála ríkiskirkjunnar. Ef Óháði söfnuð-
urinn væri bíómynd væri sagt að hann hefði
slegið í gegn í fyrra.
Og þegar ég kom í messu í kirkju safnaðarins
í dag fann ég að þar var sigurlið samankomið.
Klukkan var tvö; það var sunnudagur; úti var
glampandi sól og hægur andvari; fyrsti vordagur-
inn í Reykjavík sem rataði á helgidag. Samt var
kirkjan smekkfull. Um sjötíu manns höfðu staðið
upp frá vorverkunum í garðinum; skrópað í
Eden og Perluna; ekið fram hjá íssjoppunni og
farið í kirkju. Þetta er afrek sem aðrir söfnuðir
leika ekki eftir.
Og það var sigurbragur á samkomunni. Kona
sem las upp úr Gamla testamentinu var lcynnt
með þeim orðum að hún og maðurinn hennar
hefðu reddað sjö nýjum safnaðarmeðlimum í
fyrra. Maðurinn sem las upp úr Postulasögunni
var nýjasti meðlimurinn, nýsloppinn úr þjóð-
kirkjunni. Séra Pétur Þorsteinsson kom líka fram
eins og sigurvegari. Hann var öruggur og allt að
því sjálfumglaður í öllum athöfnum sínum. Mér
rennur í grun að hann telji sinn þátt ekki smáan í
þessari miklu fylgisaukningu safnaðarins. Kirkja
óháða safnaðarins er hógvær, kórinn famennur,
orgelleikurinn smekklegur og ládaus, messuform-
ið hefðbundið og líkt því sem tíðkast hjá þjóð-
kirkjunni. En séra Pétur er dálítið sérstakur.
í lítilli tölu sem hann hélt í tilefni af skírn
ÁlfgrIms Aðalsteinssonar lagði séra Pétur mikla
áherslu á hlutverk okkar sem fyrirmynda. Hann
brýndi fyrir söfnuðinum að hann hefði einnig
skyldum að gegna í uppeldi Álfgríms, ekki síður
en foreldrar hans og skírnarvottar. Og hann sagði
að ef einhver safnaðarmeðlima tæki hús á þeim
hjónum í framtíðinni og kæmi að Álfgrími á kafi
í tölvuleikjum eða óhollu sjónvarpsefni þá ætti sá
að reka hann inn í herbergi og foreldrana á eftir
til að kenna honum að biðja og lifa kristilegu líf-
erni. Þetta síðasta sagði séra Pétur af hálfri alvöru
og hálfu gamni. Hann heldur sig nokkuð á því
svæði, á landamærum gamans og alvöru.
í predikun sinni lagði séra Pétur enn frekar
áherslu á að við værum fyrirmyndir barnanna
okkar og annarra. Af ávöxtunum skuluð þér
þekkja þá, er án efa ein af uppáhalds ritningar-
greinunum hans. Predikunin var enda ekki mikil
orðsins list. Hann lagði ekkert frekar út af ritn-
ingargrein dagsins en því að í dag er mæðradag-
urinn, reyklausi dagurinn og lokadagur á vetrar-
vertíð. Ræðan var byggð og innblásin eins og
skálaræða í fertugsafmæli. Svolítil viska hér, dá-
lítið spaug þar. Og svo aftur viska og síðan aftur
spaug. Undir predikuninni velti ég fyrir mér
hvort séra Pétur teldi ekki mikilvægara að bera
ræðu sína fram í réttum anda heldur en að í
henni væru réttu orðin — að málið væri ekki
hvað við segðum heldur hvernig við segðum það.
Mér fannst eins og hann væri fremur að sýna
okkur hversu glaður og reifur sá væri sem gengi á
Guðs vegum en að hann legði eitthvað upp úr
því að meitla boðskapinn í ígrundaðar hugsanir.
Og ef þetta er rétt metið hjá mér get ég ekki
metið Guð séra Péturs af öðru en framkomu
hans. Þetta er Guð Hemrna Gunn. Guð sem
þekkir ekki stress, er alltaf hress, verið þið bless.
Guð sem er á móti reykingum og mengun; Guð
sem skokkar og heldur sér í formi; Guð fæðingar-
orlofsins; Guð jafnréttis og þátttöku karla í heim-
ilisstörfúm; Guð allra viðurkenndra báráttumála
— Guð samtímans. Þegar rnaður rekst á svona
Guð spyr maður sjálfan sig: Hvaða erindi á hann
við heiminn? Er ekki allt á réttri leið hvort eð er?
Reddum við þessu ekki, með eða án hans hjálp-
ar? Ef við missum þróttinn getum við farið á enn
eitt sjálfsstyrkingarnámskeiðið.
Ég var dottinn ofan í svona hugsanagang
þegar séra Pétur fór með hina almennu kirkju-
bæn. Þegar hann bað Guð þess að við lærðum að
umgangast vistkerfið án þess að skaða það hrökk
ég við. Af hverju sagði hann vistkerfið? Af hverju
kallar hann það ekki sköpunarverk? Vistkerfið er
módel okkar mannanna af sköpunarverkinu. Það
er ekki sköpunarverkið; það er eins langt og við
komumst með að skilja það. Ef við teljum okkur
geta lært á sköpunarverkið og skilið það er næsta
víst að við munum skaða það. Ef við upplifúm
það sem magnþrungið kraftaverk og okkur sjálf
sem hluta af því munum við hugsanlega getað
lifað í sátt við það.
Og þar sem ég fór í kirkju Óháða safnaðarins
til að komast nærri slíkri upplifún varð ég fyrir
vonbrigðum. Á leiðinni út fannst mér ég hafa
verið gabbaður. Þann siðaboðskap og þá h'fssýn
sem séra Pétur predikar get ég fengið nánast hvar
sem er í samfélaginu. Sú sýn og sá boðskapur
hefúr verið ráðandi lengi. Samt hef ég enn á til-
finningunni að við séum ekki á réttri leið.
18. maí
weyniveHir i Kjós___________________________
HVlTASUNNUDAGUR
Þegar ég beygði út af Hvalfjarðarveginum inn í
Kjósina eftir hádegið rifjaðist upp fyrir mér að ég
hafði svarið þess eið fyrir rétt tæpum þrjátíu árum
að snúa aldrei aftur í þessa sveit. Ég var sex ára og
sat aftan í Hudson-bifreið og var með öll þekkt
einkenni kíghósta. Það var hins vegar ekkert að
mér annað en heimþrá. Kíghóstann hafði ég lært
af stóra bróður veturinn áður og notaði hann sem
flóttaleið úr þessum sérkennilega heimi sem mér
hafði verið varpað í svo fúllorðið fólk gæti endur-
skipulagt líf sitt án þess að standa mér reiknings-
skil kvölds og morgna. Mér fannst þessi heimur
út í hött. Hann lyktaði af einhverju lífi sem mér
kom ekki við. Ég var borgarbarn. Ég var skilgetið
afkvæmi Ceirs HallgrImssonar borgarstjóra. Ég
þarf að hugsa lengi til að muna hvernig almenni-
legur pollur er á litinn eða bragðið. Ég var alinn
upp á malbiki. Fyrir mér var náttúran eins og hún
birtist í Kjósinni mismunandi sdg af drullu og
skít. Mýrin var olíumenguð, bæjarlækurinn fúllur
af grænu slýi flórnum stillt upp fyrir utan eldhús-
giuggann eins og bæjarprýði og fólkið kepptist við
að dreifa dýrakúk út um öll tún — sem voru fyrir
þá meðferð eini staðurinn sem ég gat tyllt mér
niður á án þess að verða útbíaður. Eftir mislukk-
aðan flótta yfir Esjuna greip ég til kíghóstans.
Mamma kom og sótti sjúklinginn. Ef hún ætlaði
að endurskipuleggja líf sitt varð hún að gera það í
samráði við mig. Þegar við beygðum út úr Kjós-
inni og ég sá skilti sem sagði að það væru eitthvað
um 40 kílómetrar til Reykjavíkur sór ég þess að
snúa aldrei, aldrei, aldrei aftur. Aldrei.
I dag sveik ég sjálfan mig — á sjálfan hvíta-
sunnudag, þennan ógnarfagra dag. Sólin glennti
sig; andvarinn var tilbúinn með léttan blástur ef
einhverjum skyldi verða of heitt; runnar og tré
laufguðust fyrir framan augun á manni; úti á
túnum voru rollur með litlu lömbin sín hálfrök
af fortilveru sinni; uppi á hól sátu tveir hrútar
laungrobbnir af getu sinni. Þegar ég renndi í hlað
á Reynivöllum fannst mér kirkjugarðurinn gegnt
kirkjunni staður fyrir mig, eitthvað skárra en
þessi yfirfullu Klambratún sem borgarbúar láta
hola sér í. Hjarta mitt var ekki jafn forhert og
malbikað sem fyrr; það var orðið líkara Lauga-
veginum, hellulagt og með stöku reynitré upp úr
gangstéttinni. Ef ég hefði rekist á mig sex ára
þarna á hlaðinu hefði sá hrist hausinn yfir þess-
um væmna borgarbúa.
Kirkjan á Reynivöllum er lítil og svo ldassísk
íslensk sveitakirkja að það er óþarfi að lýsa henni.
Hvít með rauðu þaki; blámálað loft með gylltum
stjörnum; rauðir teppadreglar; lágt grindverk um
altarið og grátur fyrir framan; trébekkir og orgel
sem lítur út fyrir að kallast harmoníum; Jesús á
altaristöflunni leggur hönd um axlir dreng-
hnokka — drengurinn er sex ára og heidur stúr-
inn miðað við að vera með reisupassann til
himna upp á vasann. Þar sem ég bíð eftir að
messan byrji velti ég fyrir mér seinheppni þjóð-
kirkjunnar; um leið og arkitektar höfðu útrýmt
grátunum úr kirkjubyggingunum ákváðu prest-
arnir að endurvekja hið heilaga sakramenti.
Athöfnin á Reynivöllum var látlaus og falleg.
Tæplega tuttugu kirkjugestir sungu sálmana
feimnum rómi og kölluðust hæversklega á við
prestinn. Messan var einföld; svona fámennur
söfnuður án séræfðs kórs ræður ekki við allt það
prjál og skraut sem búið er að hengja utan á
messurnar í bænum. Hér var ekkert nema kjarn-
inn: sálmarnir, bænarorðin, predikun og blessun.
Séra Cunnar KristjAnsson fór fúmlaust með