Fjölnir - 30.10.1997, Síða 15

I haust lagði HANNES SlCURÐSSON niður gallerí sitt, Sjónarhól,
sagði upp starfi sínu sem menningarfulltrúi í Gerðubergi og hætti á sama tíma öllu
sýningarhaldi á Mokkakaffi. f eftirfarandi grein metur hann stöðu myndlistar í dag,
veltir fyrir sér hvort listin sé bundin við myndverkið eða áhrif þess í samfélaginu
og tekur dæmi af virkni nokkurra sýninga sem hann stóð fyrir á Mokka.
Þingvfsltam HLUTABRÉfA

Þingvisit. húsbréfa 7 áro *
H8.J01
«w«»
»m*e
Í80.W3
'í«0
»í» OíMf
jí«o vnvx
1*1!) (<*»
•m moi
FI&KMARKADUft VESTFi. MTKCKM1.
TovruM««yCo .. í»n> «S«*
KAUPMANNAHÖfN
. .... «9S.8« !««.*»
Vísitölur VERÐBREFAPINGS frá 1. mai 1996
Ohuveró a Rotlerdam-markaði, 20. mai til 29. júli
Upplýsingabrögð
sem myndlisM
Hvert er til að mynda markmið listamannsins með
vinnu sinni? íhefðbundinni listumraðu hejur verið
talið að markmið hans sé verkið sjálft eða að
minnsta kosti sýningin, þetta augnablik þegar verk-
ið og áhorfandinn hittast augliti til auglitis. En nú
verðum við að velta því jýrir okkur hvortþetta er
ekki bara leið listamannsins að einhverju öðru
marki; aðferð hans til að hafa áhrifá eða taka þátt
í einhverri umraðu þar sem verkið sjálft þarf ekki
endilega að vera til staðar.
• Jón Proppé, Tímariti Máls og menningar, nr. 1 1997.
Miklar breytingar hafa orðið á hefðbundinni list-
sköpun í tímans rás, sumir gagnrýnendur halda
því jafnvel fram að hún sé liðinn undir lok. **
Samt deila menn enn um núverandi stöðu lista-
verksins. Walter Benjamin dró þá spámannlegu
ályktun í grein sinni „Listaverkið á tímum fjölda-
framleiðslu sinnar", sem oft er vitnað í og fyrst
kom á prenti 1936, að „á því augnabliki þegar
hætt er að meta listina eftir því hversu ósvikin
hún er gerbreytist líka samfélagslegt hlutverk
hennar. í stað þess að byggjast á helgisiðum
byggist hún nú á öðru starfi — stjórnmálum.“
Spá Benjamins um að fjöldaframleiðsla listaverks-
ins með prenttækni og ljósmyndun mundi að
lokum grafa undan gildi þess, eyða áru hins upp-
runalega og frelsa það úr viðjum hefðarinnar hef-
ur ekki gengið eftir — að minnsta kosti ekki á
þann hátt sem hann sá fyrir. Hann trúði því að
þegar listaverkið sundraðist í fjöldaframleiddar
spegilmyndir sínar mundi það ekki lengur til-
heyra sviði valdastéttarinnar eingöngu. Þess í stað
kaemi listaverkið til móts við skoðandann í sér-
stökum aðstæðum hans, endurgert sem almanna-
eign.
Það sem Benjamin sá ekki fyrir, eða neitaði
að horfast í augu við, var hvernig valdastéttin
mundi nýta sér nákvæmlega þessa sömu tækni til
dreifingar á sjónrænu efni sem markaðstæki á
kostnað verkalýðsstéttarinnar sem nú gengur
einfaldlega undir nafninu „neytendur". Hann sá
ekki fyrir hversu mikið af sjónrænum áreitum og
töddum beinast að hugsanlegum kaupanda hvar
sem hann fer og lama skilningarvit okkar. Hann
reiknaði ekki með því valdi sjónvarpsins sem nær
til allra staða samtímis, fjölgun rása og beinna
gervihnattaútsendinga frá vettvangi „um leið og
það gerist". Hann hugleiddi ekki stóraukna
markaðshlutdeild kvikmyndarinnar og
tískuheimsins, vinsældir „pay-per-view“, „græna
símanúmerið" og einhæfa ffamleiðslu fréttaiðnað-
arins sem starfar undir yfirskini raunverulegs lýð-
tæðis (og ríkjandi þrýstihópar stjórna á hverjum
stað en Reuter og CNN mata á alþjóðavettvangi).
Ekki sá hann heldur fyrir tilkomu Internetsins,
stafrænu ímyndina og upplýsingahraðbrautina,
né gerði hann ráð fyrir einsleitni samsteypusið-
menningarinnar sem starffækt er allan sólar-
bringinn um gjörvallt Heimsþorpið. Og hann
vanmat gjörsamlega bæði mátt skemmtanaiðnað-
MIÐVIKUPAGUKJUCLlim 25
PENINGAMARKAÐURINN
MA*n9«
Ora»«tM«tAC..
TÓKý2T
Mtamni* .
FISKVERÐ A UPPBOÐSMORKUÐUM HEIMA
FRETTIR
Stálkonurnar
kynna ísland
MYNDIR af Btilkoniinununi
nefndu I Wtnsltri niUúro h»f» nú
hir*t I vMtMiwm linumuu um vaxt-
•mekt.
VaxumekUrttonumv Kncca
Kem og McIkau Cuotat komu L3
l»l*nds íytir ntékrvm vfkum i Wmgsl-
wm vi9 &A*myod»*ýnmgurui SUUkon-
ornw, tem haldút var I U*U«Vni
Akntryrar og Kringiumi f Iteykjívfk.
UAunyndannn Bíll Dnbbin*, eitui
af ftnfnrn<tum Umanfanna FÍex 0f>
Mufcb Mtuf fítnna, lók myndir af
konunum tveúnur J bienskri náttúru
oj hafa þaw nú btral I Umarituirom
I frHiatðkyn/i
Inmi frl Urm-80,
m.a. rióð tyr-
kvrnnatuva hmg
wn kuak.
grftWlvga Und-
kynningu
þrita *íu vfðkwtn-
»r»V Eituify
afl (tálkonumar
og Bill DuMnn*
h«n hrirwt *vo af
laodi og þjóð afl
þau luö fullan
hug i bA koma
aflur hú-.f>að ti)
landa.
FISKvERO A UPPBOÐSMORKUÐUM HEIMA
tfcrrA/f
Oartla* &/K* ..
STOKKHÓLMUR
arins og ofbeldiseðli nútímaauglýsinga þar sem
valið hverju sinni er bara orðið spurning um
lífsstíl og spannar allt svið mannlegrar tilveru ffá
nýjasta sundfatnaðinum til trúarbragða,
heimspeki og stjórnmála. (Líkt og ónafngreindir
handverksmenn miðalda er auglýsingafólkið hinir
ósýnilegu múrarar samsteypudómkirkjunnar.)
En umfram allt bjóst Benjamin ekki við
hinni hröðu hnignun borgarastéttarinnar í síð-
kapítalísku samfélagi og að flókið gildismat
hennar myndi smám saman liðast í sundur og
alheimslögmál sjónarspilsins („spectacle") leysa
það af hólmi. Benjamin trúði staðfastlega á „list
fólksins", jafnvel þótt það kærði sig ekki um
hana. f samræmi við módernistíska verkaskipt-
ingu var Iitið á listamanninn sem hina einu og
sönnu uppspretm skapandi orku, en að hlutverk
menntamannsins væri að túlka gjörðir hans og
veita siðferðilega handleiðslu með því að mæla
fyrir munn fjöldans. Benjamin var frábær tals-
maður og áreiðanlegt að arfleifð hans á effir að
frjóvga umræðuna enn um hríð.
Látum þetta nægja um kunnugleg atriði í
kenningu Benjamins. Það sem er áhugaverðara í
þessu samhengi er hve ritgerð hans er einkenni-
lega tímalaus, og ekki að ástæðulausu. Ósegjan-
legur fjöldi af eintökum og þýðingum þessarar
greinar hefúr verið ffamleiddur í áratuganna >■
*) Eftirfarandi grein eftir Hannes Sigurðsson listffæðing var flutt sem erindi á alþjóðlegri ráðstefnu sfyingarstjóra á vegum Nordic Institute for Contemporary Art (Nordica) sem
fam fór í Lofoten í Noregi dagana 13.-17. september sl. Ámi Óskarsson þýddi úr ensku, en á frummálinu heitir greinin „Infotactics as Art: Extrinsic Implantations within the
Wii/nmatic Field of Media“. Þess má geta að Hannes hlaut 25 þúsund kr. styrk til ferðarinnar á Lofoten frá menntamálaráðuneytinu.
Dauði heföar er
frelsandi, eins og
dauðinn erjajhan,
ekki hamlandi.
Þegar listin er kom-
in niður á botninn
eru engir vegyisar
sem hœgt er að
fylgja, engin útópia
til að líkja eftir,
ekkert stigyeldi
meistara og meist-
araverka, engar
tilvisanir eða upp-
sprettur innblásturs
sem eru merkilegri
en aðrar, aðeins
ótakmörkuð út-
þensla ýmissa mögu-
leika. Þegar ekki er
lengur hœgt að skil-
greina list út frá
heföinni er aðeins
hœgt að meta návist
hennar útfrá því
hvemig hún greinir
sigfrá öðrumfram-
leiðsluháttum, útfrá
því hvemig hún sker
sig gjörsamlega frá
öðru — eða hve
vitagagnslaus hún er,
hvort sem við á.
Fjölnir
hnust '97 15