Fjölnir - 30.10.1997, Qupperneq 17

Fjölnir - 30.10.1997, Qupperneq 17
Hannes Sigurðsson upplýsingabrögð sem myndlíst ekki að hafa áhyggjur af neinu. En í augum manna eins og Benjamins og sporgöngumanna hans er ekki hægt að láta sér slíkt nægja og hann hefði ekki verið ánægður með það ástand sem nú blasir við. „Listaheimurinn“ er mjög lýsandi hug- tak því að hann hefur einangrast æ meir frá um- heiminum. Arftakar Benjamins, vopnaðir strúkt- úralisma og marxískum fræðum, hófú að af- byggja hugmyndafræði borgaralegs skipulags snemma á 8. áratugnum með „gagnrýnu andófi og róttækri neikvæðni". Þessir listfræðingar trúðu því statt og stöðugt að ef þeir gæm aðeins gert arðrán fjöldans nógu sýnilegt mundi auðvalds- kerfið hrynja að lokum eða hverfá með einhverju móti. Nú vitum við betur. Vinstri hreyfingin hefúr hörfað með fiæðilega útópíu sína í öruggt skjól háskólaturnsins þar sem hún heldur áfram að feða af sér nýjar kynslóðir af marxískum fræðimönnum. Á sama tíma hefúr sósíalisminn í Evrópu tekið skjóta U-beygju að frjálslyndri miðju markaðskerfisins undir forysm Tonys Blairs forsætisráðherra og enska Verkamanna- flokksins. En berið mig ekki fýrir andlári hinnar sögulegu ffamúrstefnuhreyfingu. Hlustíð á nafna Benjamins, H. D. Buchloh, einn ákafasta talsmann málstaðarins, sem virtist vera að lýsa yfir að hann hygðist draga sig í hlé frá gagnrýni í janúarhefti Artfvrum þar sem hann sagði: „Það sem hefúr komið í ljós sem greinilegur möguleiki er, ef ekki endalok listarinnar, þá endalok þessara sögulega ákvörðuðu skilgreininga á listrænni starfsemi og með þeim endalok forvígismanna þeirra og stofnana." Rétt er þó að taka fram að Buchloh sagði líka að „þegar listgagnrýnendur em sögu- lega búnir að vera hafa þeir tilhneigingu til að villast á röngum spádómum sínum eða eigin skilningsleysi og endalokum listarinnar." Alltént virðist hefðbundin myndlist á ein- hvern hátt vera í rénum. Ef litið er framhjá sjón- arspilum fýrir almenning á borð við stórviðburði („blockbuster") safúanna, stóm listaverkauppboð- in og ferðamannauppákomur eins og Feneyja- tvíæringinn og Documentasýninguna, sem tengj- ast lítið almennum horfúm staðbundins listah'fs frá degi til dags, er óhætt að fúllyrða að í heimi nútímalistar hefúr átt sér stað stöðug hnignun undanfarinn áratug hvað snertír aðsóknartölur og sölur. Almennt sinnuleysi ræður ríkjum og jafii- vel listamennimir sjálfir em að miklu leyti hættir að fara á sýningar hver hjá öðrum nema þeir séu vinir eða vinni á svipaðan hátt. Þetta er aUavega raunin með þróunina á íslandi. Ef list er ákveðin tegund af samskiptum og enginn virðist hafa áhuga á þeim nema þeir sem lifa beinh'nis á þeim þá hefúr vissufega löng hefð runnið sitt skeið. Kannski er hvergi hægt að rekja þessa afturför bemr en á íslandi og þótt landið hafi ffarn að þessu ekki haft veruleg áhrif á alþjóðlegan lista- heim getur vel verið að íslendingar hafi tekið for- ysmna í þeim skilningi að vera fýrstir til að kom- ast á botninn. Ekki mega menn þó skilja orð mín svo að ég sé að taka undir með Buchloh þegar hann telur fúllur svartsýni að listastarfsemi und- anfarinna ára beri með sér að hún sé að líða undir lok af því að mestöll útkoman brýmr í bága við kenningar hans sjálfs sem gagnrýnanda. Vera má að framúrstefnuhreyfingin hafi notað upp ffumleika sinn; nú er eins og aht sé uppsoðið og akademískt, hvort sem það er heiðríkt lands- lagsmálverk eða ljósmynd sem sýnir lokabarátm við banvænan sjúkdóm. („Sinnuleysi" er nafúið á nýjusm aðferð okkar við að lifa af.) En sam- bræðsla listar og sjónarspils endurspeglar miklu ffekar endalok ákyeðinnar hugmyndaffæði en endalok Listarintlar sem slíkrar. Dauði hefðar er ffelsandi, eins og aauðinn er jafúan, ekki haml- andi. Þegar listin er komin niður á botninn em engir vegvísar sem hægt er að fýlgja, engin útópía tíl að hkja effir, ekkert stigveldi meistara og meistaraverka, engar tilvísanir eða uppspretmr innblásturs sem em merkilegri en aðrar, aðeins ótakmörkuð útþensla ýmissa möguleika. Þegar ekki er lengur hægt að skilgreina list út ffá hefð- inni er aðeins hægt að meta návist hennar út ffá því hvemig hún greinir sig ffá öðrum ffam- leiðsluháttum, út ffá því hvernig hún sker sig gjörsamlega ffá öðm — eða hve vitagagnslaus hún er, hvort sem við á. III. Vegna fámennisins og tiltölulegrar einangmnar íslands fram á miðjan 5. áratuginn er hægt að rannsaka uppgang og hrun listarinnar hér og félagslega og pólitíska þætti sem þar skipta máli næsmm eins og á tilraunastofú. Þessi einangrun er slík að sum erlend fýrirtæki em alvarlega að hugsa um að nota ísland sem tilraunastað fýrir afúrðir sínar; nú þegar virðist glitta í merkimið- ann: „Made in Taiwan / Consumer Approved in Iceland“. Án mikilla alhæfinga má skipta þróun sjón- hsta hér á landi á 20. öld í þrjú skeið — landslag, abstrakdist og naumhyggju — sem hven markast af minnkandi áhuga almennings og minni sölu. Á fýrsta tímabilinu, ffá aldamótum ffam til upp- hafs seinni heimsstytjaldar, var listsköpun nær eingöngu bundin við landslagsmálverk samfea þvf að póhriskir leiðtogar undirbjuggu jarðveginn fýrir sjálfstæði þjóðarinnar. (Um þetta skeið er fjahað á ítarlegri hátt í annarri grein effir höfúnd- inn í þessu blaði.) Abstraktlist mddi sér tíl rúms snemma á 5. áratugnum á tímamótum í sögu þjóðarinnar þegar hin einsleita þjóðfélagsskipan var að leysast upp. Einsleitur veruleiki birtist jafúan sem skýrt afmarkað og skiljanlegt fýrirbæri, en misleitur veruleiki býr hins vegar yfir sveiflugangi og veldur tvístringi. Hann birtíst eins og hleðsla, eins og ghdi, sem leiðir úr einum hlut í annan á meira og minna sértækan hátt, næstum eins og breytingin ætti sér ekki stað í hlutveruleikanum heldur í dómgreind einstaklingsins. Abstraktlist varð hreinlega að flóðbylgju og með stofúun Septemhópsins 1947 vann módernisminn fúhn- aðarsigur. Þeir sem unnu á einhvern annan hátt en í abstrakdist og konkredist frá því seint á 5. áratugnum þar th snemma á 8. áratugnum voru bókstaflega útskúfaðir og gagnrýnendur, sem virtust vera á mála hjá abstrakdistamönnunum, hæddust að þeim í dagblöðunum. Fjórða kynslóð myndlistarmanna sem var undir áhrifúm ffá hugmynda- og gerningalist, minimalisma og Fluxus kom ffam á sjónarsviðið með stofnun SÚM-hreyfingarinnar árið 1965. Þaðan í ffá minnkaði áhugi almennings fljódega og sala á ffamsækinni list stöðvaðist þótt mihi- stéttín héldi enn tryggð við gamla módernism- ann. Listamenn af SÚM-kynslóðinni voru síðar teknir í sátt og Listasafn íslands og Kjarvalsstaðir hafa keypt verk þeirra ffá því snemma á 9. ára- tugnum. Tengshn mihi safnanna og „framsæk- inna listamanna" hafa í æ meira mæli orðið efna- hagsleg þar sem varla er um nokkra aðra kaup- endur að ræða utan við veggi þessara stofúana. Þetta kann að skýra að nokkru ákveðna fabreytni í listsköpun hér á landi og einangrun hennar ffá almenningi. Sem arfleifð borgarastéttarinnar og sjálfstæðisbaráttunnar eiga bæði Kjarvalsstaðir og Listasafn íslands, sem einnig gegna hlutverki móttökusala fýrir opinbera embættismenn við hátíðleg tækiferi, í mesm vandræðum með að laða th sín gesti. Það telst eiginlega heppni að rekast á einn eða tvo listamenn, einstaka ferða- mann eða hóp skólabarna á virkum dögum. í ofanálag eru nánast engin gaherí eða óháðir sýn- ingarsalir á þessu 160 þúsund manna borgarsvæði þar sem starfá u. þ. b. 700 velmenntaðir myndlistarmenn, einstaka afbragðsgóðir. Sölu- gallerí sem helga sig nýlist hafa stundum skotið upp kohinum, en jafnan lognast út af að faum árum liðnum og nú er aðeins eitt sem rís undir nafúi. Að því leyti má vel vera að íslenski lista- heimurinn sé kominn á fjórða stig upplausnar þar sem eina leiðin til að stunda list er að „vera listamaður innra með sér“ eins og ungur mynd- listarnemi kahaði það. Er þá með réttu hægt að gefá út dánarvottorð fýrir myndlist á Islandi? Of margir listamenn og næstum engin effirspurn effir verkum þeirra. Tja, eftir öhum sólarmerkjum að dæma er líf eftir dauðann. Þrátt fýrir skort á hefðbundinni sýn- ingaraðstöðu og fjármagni hefúr listah'fið aldrei verið jafri ólgandi, ffjósamt eða félagslega virkt og á síðusm árum. Ahur nýlistageirinn er orðinn að stóru, sjálfstæðu neðanjarðarfljóti sem brýst upp á yfirborðið hvenær sem tækiferi gefst, yfirleitt á 24 rosrmuwn »i!nrAi; iw:_____________________________________________________________________________xom.L-MiMtxi; LISTIH rrrnrrnrrnTp£ KVIKMYNDIR M afvíafl *a iv+qj HtTmr. tjótT QSI- UKUrunr* rwrií 8u»i***l i» «r QM mjífiHi llHfrw <r ot berthktmd »k»Ai k»ut andlikAio. S»k|«rn VaMutitttto* Lúðra- sveit í Ráð- húsinu „Milli tveggja lieima“ Undirpari Sfðasta sýning- arhelgi Renne Langborst Sýningásfð- ustu verkum Hrings iýkur SfNINGI! «*m hwím(MÍ» Mm .u*M jfk (G«**rt KuM Kooð- m*«% i «....... „Staða rann- sókna á sviði átjáudu aldar frœða“ Kínversk mál- verk f Perlunni Im i ilj U! Hcmc tfnkf* « hfc* ÍMfc. afcUr tmta' iMcarfacfe* «4»vwk«ro i t. r*U4*f: t>y.tfcckhk>d«. r7r». n i ivtfcu>«' <Ucu* 7..t. mku. hotranal t S. h«A MilFfoca* hrf*. tfúnv* nríKt opU aJU. Mfvu U. U nc >v< Iffc* unt Id M.M. UiIIomckMMipalact «nr*aM- A iwfcac’w vnð* rut fimn aniám ím, þ«i» tn fám,! of Mjtt MtMl IM «M« I WÍ U> ffVIU fc«»M U * «áfca afcidlttuOT fcnKcnfcu— t wW átf- fctwt ár XöwafctafcátawiiB f fafck^ M* «Mm tmto. bMf flyS oftir fcM hM fcðo otMfcM LM» tfldararawwlrfrwtviOuðnMM- w/rt Mdatboncar. An4 I Mk ur lUlMlMrwai, tflarat I WaUlTUtýA •*!•««■ «U»d _ _ , wyflfthl Það er sfminn EtfltSíSÆ.af Gnenjaxiarf * “' Tjarnarnfoi Höggmyndir i Gerðarsafui Ásdís Sigur- þórsdóttir í Gerðarsafni Valkyrjan í Nomena húsinu „Frátekið borð“ á HótelÖrk ólíklegustu stöðum, svo sem á bömm, í verslun- armiðstöðvum, feabúðum, á veitingstöðum, í búðargluggum og á einkaheimhum. Þetta em ókeypis staðir, en listamenn þurfa hins vegar að borga talsverðar upphæðir fýrir að fá að sýna í flestum sölum borgar- og bæjaryfirvalda. Þar sem sýningaropnanir í viðurkenndum gaheríum og söfitum á aðalsýningartímanum em aht að 25—30 á mánuði jafúast þessi gróska á við 1200 sýningar á mánuði f New York og um 250 í Osló miðað við fólksfjölda. Að undanförnu hafe komið ffarn ýmis sýningarrými á vegum listamannanna th að sinna þörfinni, eins og Gaherí Hlust (símsvari), Gallerí Gúlp! (skókassi), Gaherí Barmmerki (á brjósmm ýmissa dægurmálahetja) og Gaherí Begga (listamaðurinn er galleríið). IV. Þetta var í grófúm drátmm baksviðið þegar ég tók að skipuleggja sýningar í Reykjavík í nóvem- ber 1991. Þær em orðnar um 120, flestar á Mokkakaffi (76), Menningarmiðstöðinni Gerðu- bergi (14) og Gaherí Sjónarhól (19), og hef ég stjórnað mestöllu af þessu sýningarhaldi í sjálf- boðaliðavinnu. Þótt ég sé sennilega fýrsti og eini óháði sýningarstjórinn sem starfeð hefúr kerfis- bundið utan stofúana lít ég fremur á mig sem óháðan átappara. Að velja og ganga frá sýning- arefúi hefúr yfirleitt felið í sér nána samvinnu við listamanninn, oft að því marki að ég kann að hafe feið út fýrir verksvið mitt sem sýningar- stjóra og orðið að samhöfúndi eða jafúvel höf- undi í einstaka tílvikum. Mokka hefúr reynst skínandi góður staður ril að kanna möguleika í samskiptum við almenning vegna einstæðrar stöðu sinnar sem gaherfs og opinbers vettvangs og eins vinsælasta listamanna- kaffihúss í Reykjavík. Þessi litli staður var opnað- ur árið 1958 og þar hafe verið haldnar óslitið yfir 600 sýningar sem þúsundir af naglaförum á reyk- metmðum strigaklæddum veggjunum bera vitni um. Sem slíkt er Mokka jafúfjarlægt og hugsast gemr því ábúðarmikla skurðstofúandrúmslofti sem öh „alvarleg" listtjáning virðist þutfe á að halda. Sýningar koma og fea að næturlagi án >■ „Blaðið sem var áður helsta póli- tiska málgagn Sjálfitœðisflokksins og líkir sér gjaman við New York Times er uppjullt afal- mennum orðsend- ingum, firéttatil- kynningum, að- sendum greinum, þýddum fréttum firá Reuter, stolnu efhi í dálkunum „Fólk í fréttum “ og þar eru margar blaðsiður afinnsendum minningar- greinum. “ Fjölnir haust '97 17
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100

x

Fjölnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fjölnir
https://timarit.is/publication/985

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.