Fjölnir - 30.10.1997, Blaðsíða 85

1
komnir og það er ekki búið að þrífa. Æ, og hill-
urnar með verkfærunum mínum, ég hef líka
gleymt að koma þeim í burrn.
Nú sé ég að það er enn ekki búið að draga
upp þessa einu gardínu. Þið getið alls ekki séð
myndina almennilega svona.
Og nú spyr ég mig líka, og það slær út á mér
svita, hvort það sé yfir höfuð eitthvað að sjá á
þessari mynd. Eins og þið sjáið þá málaði ég
myndina aftan ffá. Strigann, blindrammann, ég
gleymdi heldur ekki fleygunum. Þeir eru mikil-
vægir. Vegna þess að mynd verður að hafa
ákveðna spennu. Spenna er mjög mikilvæg fyrir
myndina. En ég man ekki til þess að ég hafi
málað neitt á hina hliðina, á ffamhliðina. Ég held
að þar sé ekki neitt að sjá. Þetta er mjög vand-
ræðalegt fyrir mig. Og nú eruð þið öll komin
hingað til að sjá myndina. Hvað á ég að gera? Ef
ég bara gæti munað hvað ég ædaði mér með
myndinni. Málaði ég eitthvað og er bara búinn
að gleyma því? Ég dey úr hræðslu. Ef það er nú
ósýningarhæft sem er ffaman á myndinni? Ég get
sagt ykkur að það er dvergurinn sem á sök á
þessu, hann gerir mig taugaóstyrkan og órólegan.
Ég gleymi því sem mestu máli skiptir.
Ég ædaði að ta!a um myndir. Ég hef undir-
búið sérstakt skýringarefhi, hef útvegað borð til
að geta sýnt ykkur þessa vasa. Og nú rennur upp
fyrir mér að þetta eru ekki allir vasarnir sem ég
var búinn að velja. Það virðist hafa verið skipt á
einhverjum þeirra. Hvernig í ósköpunum gat það
gerst? Líklega voru krakkarnir þar að verki. Þau
hafa örugglega tekið vasa til að leika sér að.
Ég segi affur og affur við sjálfan mig: „Mynd-
ir eru eins og vatn“. Munið þið eftir útsýninu yfir
stórt stöðuvatn sem þið genguð
meðffam? Eða þegar þið þvoið
ykkur um hendurnar í vaskafáti?
Við sjáum vatnið sem yfirborð. Við
getum horff í gegnum það. Vrð
sjáum heilt ríki sem lýtur allt öðr-
um lögmálum. Er það aðeins þetta
yfirborð sem skilur okkur ffá þessu
ríki? Hvað skyldi fiskurinn hugsa
þegar hann syndir að yfirborðinu
til að ná sér í flugu? Hlýtur þetta
sindrandi þak yfir honum ekki að vera neðra
borð loffsins ffá hans sjónarhóli séð?
Þegar hér er komið í útlistunum
mínum eruð þið örugglega búin að fa
ykkur sæti á kirkjustólunum. Þið hafið
fært ykkur inn í myndina. Þess vegna
horfið þið nú út úr myndinni. Þið sjáið
ekki yfirborð myndarinnar heldur bak-
hlið raunveruleikans. Skoðun myndar er
háð sjónarhorninu.
Ég hallast að sjónarhorni fisksins. Ég
skynja myndir mínar sjaldan ffaman ffá.
Mig langar til að ljóstra svolidu upp við
ykkur: Ég mála myndir mínar út frá
þeim sjálfúm. Ég nálgast myndflötínn að
handan.
Samkvæmt mínum myndskilningi er myndin
ekki yfirborð heldur landamæri. Þið getið áttað
ykkur á þessum landamærum milli olíulitanna og
vatnsins með því að skoða þetta ílát. Þessi landa-
mæri eiga uppmna sinn í hvorugu þessara efria.
Þau vísa hvorki til effa borðs vatnsins né neðra
borðs olíulitarins. Þau vísa öllu heldur til tóma-
rúmsins milli þessara næggja veruleika. Það sem
vekur mér hroll ffammi fyrir þessu dæmi er að
það skuli vera hægt að gera tómið sýnilegt.
Þannig er þessu líka háttað með mynd. Hún
sýnir hinn algera tómleika milli skynjunar sinnar
og birtingar táknanna. Myndin er tómið. En
blekkingin er mesta nálægð við það. Þess vegna
birtast myndir aðeins sem blekking.
Menning okkar á í nokkrum erfiðleikum
með blekkinguna. Það er svo erfitt að gera hana
áþreifanlega. Og einmitt sem málari þarfriast
maður áþreifanlegra leiðbeininga. Ég kom með
eina rós með mér. Hún var sett í
einn vasann. Sjáið þið hvernig stilk-
urinn bromar við yfirborð vatnsins?
Hann breytir þar skyndilega um
stefriu. Þarna er hún, blekkingin.
Því þegar ég tek blómið upp úr
vatninu þá er stilkurinn aftur orð-
inn beinn. Eðlisfræðin segir að ljós-
geislinn brotni til lóðréttrar línu
þegar hann ferðast úr óþéttara efni
til annars þéttara. Hraði ljósgeislans
minnkar á mörkum loffs og vatns og hann beygir
af leið. Þannig er myndin hið þéttara efrii saman-
borið við raunveruleikann, skiljið þið.
í mynd er veröldinni þjappað saman.
Með sama hætti brotnar geisli augna-
ráðs okkar um mælanlegt horn þegar
hann lendir á myndinni. Sjónlína
okkar tekur aðra stefriu. Munurinn á
hornastærðinni er ekki mælanlegur í
rúmi heldur í skynjuninni. En hann
er nægjanlegur til að sjá veröldina frá
öðm sjónarhorni. Ég lít svo á að
veröldin þurfi ekki að breytast. Að-
eins sjónarhorn okkar á hana þarf að
breytast. Hnikum öxli hennar örlítíð — og það
er hægt að sigra heiminn á ástúðlegan hátt.
Sem ég stend hér og tala um það að sjá verð-
ur mér litið á borðdúkinn. Munstrið er mjög
áberandi. Það truflar áhrif vasanna. Ég var sér-
staklega búinn að taka til dúka til skiptanna. En
hvort þeir litir hefðu verið betri þori ég ekki leng-
ur að hengja mig upp á. Það er of lítill tími til að
taka raunverulegar ákvarðanir. Tíminn líður svo
hratt. Undarlegt. Mér finnast myndirnar í lista-
sögunni, þ. e. a. s. allar aðrar myndir, svo upp-
hafriar. Samt urðu þær til í lífi sem var fullt af
skyldum og daglegu amstri.
Sérstaklega virka módernísk-
ar myndir svo snyrtilegar,
mjög hreinar, mjög skipu-
lagðar. Ég legg mig allan
ffam, eins og þið sjáið. Ég
laga til dæmis til. Ég er bara í
vandræðum með tímann.
Það er svo margt sem hangir
inni í myndina hjá mér. En
ég get heldur ekki fárið að
henda öllu út núna bara til
að myndin virki betur. Og hvað yrði þá svo sem
eftir? Ég hefði nú samt átt að skipta um dúk.
Ég nefridi það að myndin væri þéttara efriið.
Veröldin þéttist í myndinni. Samkvæmt kenning-
um módernismans leiða takmarkanir til þéttíeika.
Ég er hallur undir þetta meinlæti, ég er alinn upp
við það, en maður á börn og þau rusla svo mikið
til, og gestagangurinn. Ég hef lengi lagt til að >•
„ Við erum alls ekki
tilbúin að opna
sýninguna.
Þið komið of
snemma. Full
efiirvœntingar hafið
þið safinast saman
firammi fyrir
myndinni. Augu
ykkar beinast að
myndinni. “
Fjölnir
haust '97 85