Læknablaðið - 15.12.1948, Blaðsíða 8

114
LÆKNABLAÐH)
Bikarbonatið er aðeins hluti af
ölluni alkalivaraforða plásmans
en mælingin á því einu gefur
þrátt fyrir það nægilega hug-
mynd um magn varaforðans
alls.
Bikarbonat-ákvörðun má m. a.
gera með því að mæla það kol-
sýrumagn, sem myndast úr
bikarbonati plasmans, þegar
það er hrist í vakuum með
mjólkursýru. Nokkur hluti kol-
sýrunnar eða ca. 5% af þeirri
kolsýru, sem aðferð þessi á-
kveður, er upprunalega upp-
leyst í plasmanu sem slík, og
því ætti niðurstaða ákvörðunar-
innar að vera lægri, sem svarar
þessu kolsýrumagni (eða ca-
5%), en þetta er svo lítill hluti
af heildarmagninu, að ekki
þykir skipta máli, þótt það sé
talið með bundnu kolsýrunni
við útreikninginn.
Bikarbonat reagerar með
sterkum sýrum og bindur þær
á þann hátt, að HC03-ioninn
tekur upp vatnsefnision og
klofnar því næst í kolsýru
(C02) og vatn. Kolsýran skilst
úr í lungunum.
Sú hækkun á vatnsefnision-
koncentrationinni, sem á sér
stað, þrátt fyrir bufferverkun
bikarbonatsins stendur nokk-
urn veginn í beinu hlutfalli við
lækkun bikarbonatkoncentra-
tionarinnar. Breytingar á bikar-
bonat-magninu þurfa ekki ætíð
að hafa í för með sér óeðlileg-
ar sVeiflur á pH. gildi blóðsins.
Við acidosis og lækkað bikar-
bonat getur um leið verið lækk-
un á óbundinni kolsýru og sam-
fara alkalosis hækkun á óbund-
inni kolsýru. Þegar svo er, get-
ur hlutfallið á milli kolsýru og
bikarbonats haldizt innan eðli-
legra marka án þess að pH.
gildið rasldst af þeim sökum.
Acidosis og alkalosis án pH.
breytinga nefnist kompenseruð
acidosis og kompenseruð alka-
losis.
Undir vissum kringumstæð-
um gefur bikarbonat-ákvörðun
ekki rétta hugmynd um röskun
á pH.-gildinu.
Slíkt getur orðið með tvennu
móti:
1) Primær aukning- á óbund-
inni kolsýru: Við köfnun og
öndunarörðugleika af völdum
lungnasjúkdóma eða þrengsla í
öndunarfærum (tractus re-
spiratorius) t. d. við tumora,
difteri eða þ. h. eykst kolsýru-
magn blóðsins til muna, og sé
gerð bikarbonatákvörðun með
áðurgreindri aðferð getur hún
sýnt hækkun allt upp í 80
vol.%, án þess að um nokkra
hækkun á bikarbonati sé að
ræða. Við þessa kolsýruaukn-
ingu lækkar pH.-gildi blóðsins.
2) Primær lækkun á óbund-
inni kolsýru: Við oföndun
(hvperventilation) lækkar ó-
bundin kolsýra í blóðinu, en að
sama skapi vex bikarbonatið og
pH.-gildið hækkar, enda þótt
bikarbonat-ákvörðun með þess-