Læknablaðið - 15.12.1948, Page 10

116
LÆKNABLAÐIÐ
sýrueitranir, og þegar ammon-
ium- og calciumklorid cr gefið í
stórum skömmtun. Þegar mikið
af alkaliskum vökva tapast úr
líkamanum veldur það lækkun
á bikarbonati, og þar af léið-
andi acidosis. Þetta er einkum
við mikla diarrhoe, þarma- og
gallfistla. Við tap á kalium og
natrium lækkar total basi í
blóði, alkalivaraforðinn og bik-
arbonatið minnkar. Við áfram-
haldandi alkalitap fer bikar-
bonat-lækkun vaxandi og lík-
aminn losnar ekki nægilega ört
við hinar hlutfallslega auknu
sýrur, og því færist acidosis í
aukana. Hæmoglobin, protein
og fosföt blóðsins gegna auk
bikarbonatsins því hlutverki að
neutralísera þær sýrur, er
myndast kunna í líkamanum
eða safnast þar fyrir. Hér um
hil 60% af þeim neutraliserast
þannig. Þegar þær skiljast út
eða eyðast við bruna í vefjun-
um og þegar magn tótal basa
plasmans verður aftur eðlilegt,
eykst hikari)onatið að eðlilegu
marki, því við bruna í vefjun-
um myndast stöðugt kolsýra að
nýju, sem sameinast hluta af
total basa hlóðsins og myndast
þá bikarbonat.
Sýrur skiljast út með þvag-
inu (súrt þvag) i sambandi við
natrium og ka-lium og am-
moniak. Allmikið af málm-
söltum, natrium og kaliiun,
tapast úr líkamanum, þeg-
ar sýrur skiljast út með
þvaginu, og það þeim mun ör-
ar, sem acidosis kemst á
hærra stig. Með þessu minnkar
alkalivaraforðinn, og acidosis
vex. Þar sem takmörk eru
fyrir því, hve súrt þvag nýrun
geta skilið út, munar miklu
meira um það sýrumagn, sem
skilst út sem sölt en hitt, sem
skilst út í sýruformi. Mest mun-
ar um ammoniakið, en við
mikla acidosis evkst það mjög
mikið í þvaginu, (getur komizt
upp í 5—10 g. ammoniak á
sólarhring, (úr 0,5 g.)) Acidosis
er erfitt að þekkja kliniskt. Það
er þvi nauðsynlegt að vita, við
hvaða sjúkdóma búast má við
henni.
Er henni skipt eftir orsökum,
svo sem hér segir:
1) Fysiologisk acidosis: Staf-
ar af aukinni mjólkursýru-
myndun, við mikla snögga
vöðvaáreynslu, þegar aukning
á mjólkursýrunni er mun örari
en bruni hennar í vefjunum,
neutralisering hennar og út-
skilnaður. Bikarbonatmagn get-
ur við þetta lækkað allt að því
um helming eða niður í ca, 25
vol. %.
2) Acidosis vegna alkali-taps:
Fistlar frá mjógirni, gallveg-
um eða pankreas. Ef þarma-
safi, gall eða pankreassekret
tapast stöðugt í langan tíma,
missist við það svo mikið alkali,
að bikarbonat lækkar. Sýrutap
úr duodenalfistlum við neðra
magaopið og mikil uppköst á