Læknablaðið - 15.09.1994, Blaðsíða 42

314
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
Bréf til ritstjóra Læknablaðsins
Athugasemdir við svör við athugasemdum, að
hætti þrætubókarmanna
Enn um pokaþvag
Markmið skrifa á borð við nýlega grein um
gildi pokaþvags við greiningu þvagfærasýkinga
(1), er væntanlega að vekja athygli lækna á
hugsanlegum mistúlkunum á niðurstöðum.
Vonandi hefur það tekist að einhverju leyti.
Undirritaður er yfirlæknir rannsóknastofu, þar
sem hluti rannsóknanna var framkvæmdur og
því að nokkru leyti ábyrgur fyrir réttri túlkun
niðurstaðna. Þar sem höfundar greinarinnar
oftúlkuðu sjálfir niðurstöður ræktananna, fann
undirritaður sig knúinn til að gera athugasemd-
ir við hana og birtingu hennar (2). Af svörum
höfunda (3) og ritstjóra Læknablaðsins (4) má
ráða að þeir hafi ekki skilið hvað hékk á spýt-
unni. Líklegt er að athugasemdir undirritaðs
hafi ekki verið nægilega skýrar og skorinorðar.
Nú skal reynt að bæta úr því eftir megni.
Athugasemdir við svar höfunda
Þar segir að megintilgangur rannsóknarinn-
ar hafi verið að „rannsaka gildipokaþvags eins
og það er notað í daglegri klínískri vinnu“.
Höfundar, sem skrifa grein um notagildi rann-
sókna á pokaþvagi við greiningar á þvagfæra-
sýkingum, eiga tveggja kosta völ, að skrifa
grein um almennt notagildi pokaþvags eða
grein um gildi þess að senda sýni í „rútínurann-
sókn"‘ á tiltekna rannsóknastofu (tilteknar
rannsóknastofur). Ef síðari kosturinn er val-
inn, eins og höfundar virðast segja að þeir hafi
gert, er vitaskuld skylt að nota viðmiðunar-
mörk rannsóknastofunnar og nota allar upp-
lýsingar, sem fram koma í svörum hennar, við
túlkun niðurstaðna. Eins og bent var á í fyrri
athugasemd skal skrá sýnatöku- og komutíma
sýnis á rannsóknastofu á öll svör frá sýklarann-
sóknadeild Landspítalans. Jafnframt skal skrá
aðstæður við geymslu og flutning sýnanna.
Þetta er gert til þess að unnt sé að meta líkur á
að bakteríum hafi fjölgað í sýninu áður en því
var sáð. Slíkt mat er grunnforsenda þess að
leyfilegt sé að túlka niðurstöðu bakteríutaln-
ingar með ræktun og ef það liggur ekki fyrir er
túlkun ómerk. Þar sem slíkt mat lá ekki fyrir
um þær ræktanir, sem rannsókn þeirra félaga
byggir á, eru ályktanir þeirra um jákvæðar
ræktanir ómerkar og ósannað að þeir sjúkling-
ar, sem taldir voru hafa þvagfærasýkingu hafi í
raun haft slíka sýkingu. Ef líta ber á rannsókn
þeirra félaga sem rannsókn á „rútínu"" sýna-
sendingum á sýklarannsóknadeild Landspítal-
ans er hún ómerk og ótæk til birtingar af ofan-
greindunt ástæðum. Við lestur greinarinnar
verður þó fljótt ljóst, að hún er ekki skrifuð
sem athugun á gildi aðferðarinnar við tilteknar
aðstæður, heldur skrifuð sem almenn rann-
sókn á notagildi pokaþvags eins og eftirfarandi
tilvitnun ber með sér: „Markmið þessarar
rannsóknar var að kanna gildi ýmissa rann-
sóknaraðferða á pokaþvagi til greiningar þvag-
fcerasýkinga hjá ungum börnum (yngri en
tveggja ára)“. En sem almenn rannsókn á nota-
gildi pokaþvags er hún einnig ómerk og ótæk af
sömu ástæðum og raktar voru hér að ofan.
Eins og fram kom í fyrri athugasemd hefur
undirritaður ekkert að athuga við meginboð-
skap þeirra félaga, það er að segja að jákvæð-
ar, venjulegar (routine) pokaþvagsræktanir
hafi lítið jákvætt spágildi og að þær beri að
túlka með varúð. Þann boðskap má finna í
textabókum (5). Hins vegar hefur undirritaður
ýmislegt við aðrar ályktanir þeirra að athuga. í
grein þeirra er gefið í skyn að smásjárskoðun
hafi betra forspárgildi en ræktun og að sýking
af fleiri tegundum en einni sé algengari en talið
hefur verið. En tölfræðilegir útreikningar
þeirra eru ómerkir þar sem grunnforsendur
fyrir samanburði skortir og ályktanirnar því
ómerkar.
I svari sínu telja höfundar að undirritaður
hafi ætlast til þess að ástunguþvag eða þvag-
leggsþvag væri tekið hjá þeim börnum, sem
ekkert ræktaðist úr pokaþvagi frá. Það er af og
frá. Undirritaður er sammála því að slíkt hefði
verið óverjandi því næg vitneskja er fyrir hendi
um neikvætt spágildi pokaþvags. Undirritaður
var hins vegar að gagnrýna það, að höfundar
reiknuðu út neikvætt spágildi án þess að gera
rannsóknirnar sem útreikningarnir hefðu átt
að byggja á. Ekki nóg með það heldur endur-
birtu þeir töflu með útreikningum á neikvæðu
spágildi í svari sínu um leið og sagt er að rann-