Læknablaðið - 15.09.1994, Blaðsíða 34

308
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
um, ólíkt stoðvefs(nær)verk, sem lagast oftast
við hreyfingarleysi efri útlims (18). Sé engin
önnur orsök fyrir slæmum nærverk en mið-
taugarþvingun í úlnliðsgöngum skyldi íhuga
meðferð við taugarferginu (17).
Flestir taugaþræðir sjálfráða taugakerfisins í
hendi fylgja miðtaug (1) og því ætti truflun á
starfsemi þessa kerfis í miðtaugarþvingun í
úlnliðsgöngum ekki að undra neinn (19).
Raynaudsfyrirbæri í miðtaugarþvingun í úln-
liðsgöngum getur stafað af þrýstingi á taugina
og þarf ekki að vera einkenni sjúkdómsins sem
orsakar taugarfergið (19).
Algeng orsök miðtaugarþvingunar í úlnliðs-
göngum er þykknun og örvefsmyndun í sina-
slíðri löngu fingurbeygjaranna bæði sem sér-
hæfð bólga, til dæmis í iktsýki, og ósérhæfð
bólga sem fylgir ýmsum bandvefskvillum
(1,2,8,20) og stafar af þykknun á sinaslíðrum.
Önnur orsök er handavinna sem krefst lang-
varandi og/eða síendurtekins grips og klips
með úlnlið í beygju (21) til dæmis að aka bif-
reið, prjóna, skrifa og halda á bók til lesturs. í
þessari handarstellingu þrýsta sinar löngu fing-
urbeygjaranna tauginni upp að úlnliðsþver-
bandi (21). Orsökum og samverkandi kvillum
sem lýst er í þessari rannsókn (tafla III) hefur
áður verið lýst í tengslum við miðtaugarþving-
un í úlnliðsgöngum (1,2,7,8) nema kopar-
hrörnun (Wilson’s disease), hnakkataugar-
verki og heilkenni Tourettes, enda eru þau
eflaust ekki í neinum tengslum við taugarferg-
ið.
Þessi rannsókn styður þá kenningu að aukin
handavinna stuðli að miðtaugarþvingun í úln-
liðsgöngum eða auki hana (tafla I og IV). Þó er
ekki hægt að fullyrða út frá þessum niður-
stöðum hvort miðtaugarþvingun í úlnliðsgöng-
um sé atvinnusjúkdómur. Annar möguleiki er
að fólk í starfi, sem útheimtir notkun handa,
leiti frekar til læknis með einkenni sín. Þessi
störf gætu aukið einkenni meinsemdar sem
þegar er til staðar.
Efniviður þessarar rannsóknar eru sjúkling-
ar sem eru sjúkdómsgreindir af lækni
(M.P.H.), sem framkvæmir taugalífeðlisrann-
sóknir á læknastofu og þess vegna er ekki hægt
að alhæfa neitt um aldurs- og kynjaskiptingu,
atvinnu og einkenni. Þetta er háð aðgengi
sjúklinga að lækninum og vilja þeirra til að
snúa sér til hans.
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar er
erfitt að lýsa dæmigerðum sjúklingi með mið-
taugarþvingun í úlnliðsgöngum. Hann kvartar
um dofa og/eða pínudofa í hendi sem hann
staðsetur oftast í öllum fingrum handarinnar.
Þó útilokar engin sérstök staðsetning dofans
sjúkdómsgreininguna. Sé sjúklingurinn með
verk eru helmingslíkur á að verkurinn sé einnig
utan handarsvæðis. Miklar líkur eru á að hann
kvarti um klaufsku og/eða máttleysi án þess að
vöðvamáttleysi finnist við skoðun. Líklegra er
að skoðun leiði í ljós skyntruflun og eru aðeins
50% líkur á að hún sé í sérkennandi miðtaugar-
skyndreifingu. Phalen og Tinel tákn, ásamt
öðrum framkallandi prófunum, eru eflaust
gagnslítil (13). Við skoðun reyndist talsvert
innan við helmingur handa í rannsókninni vera
með dæmigerða staðsetningu einkenna um
miðtaugarskaða við úlnlið. Að okkar áliti eru
nætureinkenni mest sérkennandi fyrir taugar-
fergið.
Samkvæmt þessu er erfitt að greina miðtaug-
arþvingun í úlnliðsgöngum með því að styðjast
eingöngu við einkenni. I einni rannsókn voru
20,5% sjúklinga meðhöndlaðir við hálstauga-
rótaskemmd, oft í mörg ár, áður en árangur
náðist loks með skurðaðgerð við miðtaugar-
þvingun í úlnliðsgöngum (8) og í öðrum rann-
sóknum voru 15-20% sjúklinga meðhöndlaðir
við öðrum kvillum áður en þeir voru rétt sjúk-
dómsgreindir með miðtaugarfergið (7,20).
Sjúklingum, sem grunaðir eru um miðtaug-
arþvingun í úlnliðsgöngum, á að vísa í tauga-
leiðingarannsókn og vöðvarafrit til að stað-
festa sjúkdómsgreininguna áður en meðferð er
hafin.
Nauðsynlegt er að athuga tíðni miðtaugar-
þvingunar í úlnliðsgöngum á íslandi og sam-
band taugarfergisins við atvinnu og tóm-
stundaiðkun sjúklinganna nánar í framvirkri
rannsókn.
Þakkir
Við viljum þakka öllum þeim kollegum sem
vísuðu sjúklingum til greiningar og meðferðar
og gerðu þessa rannsókn þar með mögulega,
starfsfólki læknabókasafns Landspítalans fyrir
leit að heimildum, Rakel E. Jónsdóttur fyrir
ritvinnslu, Ómari Harðarsyni deildarsérfræð-
ingi á Hagstofu íslands fyrir gögn og aðstoð
varðandi starfsstéttaflokkun Islendinga, Dr.
Jóni Skaptasyni PhD. fyrir yfirlestur greinar-
innar og mörgum öðrum sem voru okkur innan
handar. Styrkur úr starfslaunasjóði sjúkrahús-
lækna gerði þessa rannsókn mögulega.