Læknablaðið - 15.09.1994, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
285
Segavarnir á skurðdeildum
Páll Torfi Önundarson
Önundarson PT
Surgical thromboprophylaxis
Læknablaðið 1994;80:285-91
Deep vein thrombosis (DVT) and pulmonary embo-
lism (PE) are common and serious post-operative
complications. The risk depends on age, general
condition, length of operation and type of surgery.
Properly used prophylactic therapy with unfraction-
ated heparin, low molecular weight heparin or two-
step warfarin can reduce post-operative deaths from
PE by 70% and reduce DVT by 50-80% without
increasing the risk of serious postoperative bleed-
ing. This review article summarizes the outcome of
multiple controlled trials of surgical thrombopro-
phylaxis with various medications.
Ágrip
Djúpir bláæðasegar og lungnarek eru al-
gengir og alvarlegir fylgikvillar skurðaðgerða.
Áhætta er háð aldri sjúklings og almennu
ástandi, en ekki síður tímalengd og eðli skurð-
aðgerðar. Unnt er að fyrirbyggja verulegan
hluta djúpra bláæðasega og dauðsfalla vegna
lungnareks með fyrirbyggjandi lyfjagjöf óbrot-
ins heparíns, smáheparíns eða lágskammta
warfaríns. í þessari yfirlitsgrein eru teknar
saman helstu niðurstöður rannsókna á áhættu
og áhættuminnkun með fyrirbyggjandi lyfja-
gjöf. Fyrirbyggjandi gjöf getur minnkað hættu
á dauðsföllum vegna lungnareks um 70% og
myndun djúpra bláæðasega um 50-80% eftir
áhættuhópum. í flestum tilfellum næst þessi
árangur án þess að hætta á alvarlegum blæð-
ingum aukist.
Inngangur
Djúpir bláæðasegar og lungnarek af völdum
þeirra eru algengari fylgikvillar skurðaðgerða
Frá Rannsóknastofu í blóðmeinafræði, Landspítalanum,
101 Reykjavík.
og sjúkrahúsvistar en flestir gera sér ljóst.
Skýringin er sú að einkennni bláæðasega eru
oft lítil eða engin og bregst því klínisk greining
bláæðasega í neðri útlimum í mörgum tilvika
(1). Þess vegna greinast sjúkdómarnir oft ekki
fyrr en á alvarlegu stigi, til dæmis sem öndun-
arbilun, blóðþrýstingsfall eða skyndidauði
vegna lungnareks, en alvarlegt lungnarek
verður jafnoft hjá sjúklingum með einkenna-
lausa djúpa bláæðasega eins og hjá sjúklingum
með einkenni (2). Sem dæmi um algengi sjúk-
dómanna skal hér nefnt að í nýlegri krufninga-
rannsókn kom í ljós að 10% allra sjúklinga sem
lagðir voru inn á almennan spítala létust og
tíundi hluti dauðsfalla var vegna lungnareks
(1% innlagðra) (3). Þótt bláæðasegar valdi
ekki alltaf bráðum einkennum, geta komið
fram langtímaafleiðingar í um það bil helmingi
tilfella vegna bláæðalokuskemmda. Afleiðing
lokuskemmda er hækkaður vökvaþrýstingur í
bláæðum sem veldur með árunum þrálátum
sjúkdómum, það er æðahnútum, bjúg, sára-
myndun á fótum og hættu á endurteknum
bláæðasegum (postphlebitic syndrome) (2).
Hefðbundin full blóðþynningarmeðferð með
óbrotnu heparíni við bláæðasegum stöðvar
vöxt blóðsega og minnkar líkur á lungnareki úr
50%, hjá ómeðhöndluðum sjúklingum, í
minna en 5% hjá vel blóðþynntum sjúklingum
(APTT >1,5 x viðmiðunarsýni frá og með
fyrsta degi) (2). Blóðþynningin breytir hins-
vegar litlu um þróun bláæðalokuleka, því
bláæðasegar leysast upp í færri en 10% tilvika
eftir blóðþynningarmeðferð eina sér (4).
Greiningaraðferðir
Þar sem klínisk greining bláæðasega bregst
oft, ekki síst í skurðsjúklingum sem geta haft
ýmsar aðrar ástæður til bólgu og óþæginda frá
fótum, hefur reynst nauðsynlegt að beita hlut-
lægum greiningaraðferðum í rannsóknum á
áhrifum aðferða sem miða að því að draga úr
myndun bláæðasega. Rannsóknir sem ekki
beita hlutlægum greiningaraðferðum eru bók-