Læknablaðið - 15.09.1994, Blaðsíða 17

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
293
Inngangur
Þótt íslendingum hafi fjölgað mest í elstu
aldurshópunum á undanförnum áratugum,
hafa rannsóknir á sviðum öldrunarfræðinnar
verið fáar. í heimildaskrá (með yfir 1300 titl-
um) um öldrunarmál á íslandi til ársins 1989,
kemur í ljós að þar er að finna sárafáar þýðis-
rannsóknir sem taka til almenns heilsufars,
sjúkdómatíðni, færni eða félagslegra þátta
meðal elstu aldurshópanna (1).
Eitt af stærstu framfaraskrefum þekkingar-
öflunar í læknisfræði á þessari öld hafa verið
faraldsfræðilegar þýðisrannsóknir. Rannsókn-
arstöð Hjartaverndar hefur haslað sér myndar-
legan völl á þeim vettvangi, en þýðisrannsókn
Hjartaverndar hófst árið 1967 og tók til aldurs-
hópa sem þá voru 34-61 árs (2). Rannsóknin er
bæði þversniðs- og langtímarannsókn og var
því ljóst að langt yrði að bíða eftir niðurstöðum
er tækju til eldra fólks.
Það þótti því nauðsynlegt að gera úrtaks-
könnun sem nokkurs konar forkönnun, meðal
elsta fólksins, til þess að kanna heilsufars-
ástand, meta helstu áhættuþætti og skapa
grundvöll til samanburðar við síðari tíma nið-
urstöður langtímarannsókna, ef gerðar yrðu.
Jafnframt væri hægt að fá innsýn í notagildi
staðlaðrar hönnunar hóprannsóknar fyrir aldr-
aða og afla mikilvægra upplýsinga um þá kyns-
lóð sem hverfa mun af sjónarsviðinu á næstu
árum.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin tók til íbúa Reykjavíkur 80 ára
og eldri. Tekið var tilviljunarúrtak úr Þjóðskrá
frá 1. desember 1981 með þeim hætti að valdir
voru 10 einstaklingar á hverju fæðingarári 1887
til 1902 og 20 einstaklingar fæddir 1886 eða
fyrr.
Heimtur á tilviljunarúrtaki 170 Reykvíkinga
80 ára og eldri úr Þjóðskrá 1. desember eru
sýndar á töflu I. Þegar til átti að taka reyndust
22 þeirra látnir og féllu því úr úrtakinu. Boðað-
ir voru 148 manns, 46 karlar og 102 konur. Af
þeim hópi voru 106 manns (37 karlar og 69
konur) rannsakaðir og voru 74 skoðaðir á
Rannsóknarstöð Hjartaverndar en 32 í heima-
húsi. Þeir sem ekki voru rannsakaðir reyndust
42 en 10 þeirra fundust ekki við ítarlega leit, 13
dvöldu á sjúkrahúsi og 19 neituðu þátttöku.
Heimtur reiknast því 72%.
Urtakshópnum var sent kynningarbréf frá
Hjartavernd og boðin þátttaka í rannsókninni.
Þátttakendur voru þvínæst heimsóttir af félags-
fræðingi (ÞA) og úthlutaði hann þeim tíma hjá
Hjartavernd, sem treystu sér að ferðast í sér-
stökum leigubíl. Aðrir sem vildu taka þátt í
rannsókninni en komust ekki, voru skoðaðir af
lækni (AJ) í heimahúsi. Farið var eftir stöðluð-
um aðferðum Hjartaverndar með söfnun upp-
lýsinga úr Þjóðskrá, spurningalista og ýmsum
rannsóknum (sjúkraskrá I) sem og læknisskoð-
un (sjúkraskrá II) sem féll saman við skoðun I
þegar um vitjun var að ræða (3).
Fylgt var eftir stöðluðum aðferðum Hjarta-
verndar við skrásetningu atriða úr Þjóðskrá,
útfyllingu spurningalista eftir því sem við varð
komið og framkvæmd líkams-, blóð- og þvag-
efnamælingar auk læknisskoðunar. Við vitjan-
ir í heimahús varð ekki komið við röntgen-
myndatöku af lungum og blóðþrýstingur var
einungis mældur í það skiptið og ekki oftar.
Hinn aldraði var hins vegar ýmist fastandi eða
meira en tvær klukkustundir liðnar frá inntöku
matar þegar blóðsýni voru tekin. Að öðru leyti
var framkvæmd rannsóknarinnar með líkum
hætti og venja ber til.
Við ákvörðun á sjúkdómatíðni var farið eftir
sjúkdómsgreiningum í staðlaðri tölvuútskrift
eftir greiningarlyklum Hjartaverndar (sjúkra-
Tafla I. Tilviljimarúrtak 170 Reykvíkinga 80 ára og eldri úr Pjódskrá 1. des. 1981
Vanheimtur Heimtur
Aldur Dánir Fundust ekki Neituðu Á sjúkrahúsi Vitjanir Hjartavemd
Ka Ko Ka Ko Ka Ko Ka Ko Ka Ko Ka Ko
80-84 1 3 0 2 1 6 0 2 1 2 12 21
85-89 1 3 0 4 2 7 3 0 1 6 9 15
90-94 4 3 1 1 1 2 0 3 9 9 3 12
95+ 2 5 1 1 0 0 0 5 0 4 2 0
Samtals 8 14 2 8 4 15 3 10 11 21 26 48
Reiknast ekki: 22
Taka ekki þátt: 42
Þátttakendur: 106
Hlutfall 72%