Læknablaðið - 15.09.1994, Blaðsíða 22

298
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
Rannsókn okkar á öldruðu fólki utan sjúkra-
húsa sýndi öfugt samband á milli kólesteról-
gilda í sermi og dánartíðni. Þegar athuguð eru
sérstök gildi kemur í ljós að kólesterólgildi 300
mg/dl meðal aldraðra lækkar dánaráhættu um
55% miðað við 200 mg/dl. Væri þetta framkall-
að með lyfi eða annarri lækningaaðgerð þætti
árangur góður. Þetta öfuga samband dvínar
eftir því sem frá líður mælingunni.
Ekki þarf að vera beint samband á milli dán-
artíðni og kransæðakölkunar. Meðal níræðra
Islendinga, sem krufnir voru á fimmta og sjötta
áratugnum, var kransæðakölkun algengari en
dauði af völdum kransæðastíflu sjaldgæfari
borið saman við sjötuga einstaklinga (12). Á
sama hátt greindist krabbamein oftar meðal
níræðra þótt það kæmi sjaldnar fyrir sem dán-
arorsök (13). Aðrar þýðisrannsóknir hafa sýnt
fram á öfugt samband á milli kólesteróls í sermi
og krabbameins einkum meðal þeirra sem ekki
reykja (11,14,15). Þetta hefur þó ekki fengist
staðfest hjá öllum (16,17). Það er þó hugsanlegt
að krabbamein séu oftar dulin meðal háaldraðs
fólks eins og fram kom í krufningsrannsókn-
inni (13) en ekki í okkar rannsókn sem byggir á
klínískum sjúkdómsgreiningum.
Bæði Framingham og Honolulu rannsókn-
irnar hafa sýnt fram á náið samband á milli
kólesterólgilda í sermi og tíðni kransæðasjúk-
dóma meðal miðaldra fólks (18,19). Margar
rannsóknir hafa sýnt að með því að lækka kó-
lesteról í sermi með lyfjum hjá miðaldra fólki
er hægt að lækka til muna áhættuna á krans-
æðaáfalli eða tölulega að 10% lækkun á kól-
esteróli minnkar áhættu á kransæðaáfalli um
22%. Spurningin er um hina öldruðu (20).
Gagnast þeim kólesteróllækkandi meðferð?
Hve lengi á miðaldra fólk að halda áfram með-
ferð? Myndast hækkuð blóðfita hjá öldruðum
og þá með hvaða hætti? Eru þeir sem ná mjög
háum aldri með hækkaða blóðfitu öðruvísi en
þeir sem deyja yngri að árum?
Rannsókn á 85 ára fólki í Tampere árið 1982
sýndi J-laga samband á milli kólesteróls í sermi
og dánartíðni á fimm árum. Hæst dánartíðni
kom fram meðal karla með kólesterólgildi > 6
mmól/1 og kvenna með kólesteról > 8 mmól/1.
Beint öfugt samband fannst á milli HDL í
sermi og dánartíðni (21). í okkar rannsókn var
HDL ekki mælt en margt bendir til að HDL
geti verið markvissari áhættuþáttur en heildar-
kólesteról í sermi. Eldri rannsóknir Hjarta-
verndar hafa sýnt að spágildi heildarkólester-
óls í blóði fyrir kransæðadauða og heildardán-
artíðni er sterkt á þann veg að dánartíðni vex
með hækkandi kólesteróli (5,22). Rannsókn á
eldri aldurshópum er enn ekki lokið en fyrstu
niðurstöður eru væntanlegar á næstu árum. Á
sama tíma bendir flest til þess að kransæða-
dauði fari lækkandi (22) eða flytjist yfir á efri
aldursár.
Kólesteról er nauðsynlegt fyrir starfsemi
allra frumna auk þess að vera byggingarefni í
frumuveggjum. Kólesteról hefur áhrif á sveigj-
anleika frumuveggsins, gegndræpi hans, efna-
skipti um frumuhimnur, merkjakerfi og fleira.
Kólesteról er forefni fyrir alla fimm flokka
sterahormónanna. Það hefur áhrif á nýmynd-
un sykurs og á ónæmiskerfi. Burðarefni kólest-
erólsins, lípópróteinin, eru jafnframt burðar-
efni fyrir fituleysanleg vítamín, afildunarefni,
ýmis lyf og eiturefni. Kólesteról er því almennt
mjög mikilvægt efni fyrir líkamann auk þess að
gegna sérhæfðum störfum í efnabúskapnum.
Frá læknisfræðilegu sjónarmiði má líta á
aldrað og einkum háaldrað fólk sem náttúruval
hreystimenna. Þeir sem með erfðum og ættar-
fylgju höfðu tilhneigingu til að fá hækkaða
blóðfitu og kransæðasjúkdóma, eru ekki lík-
legir að ná háum aldri. Gildi kólesteróls í sermi
sem áhættuþáttar fyrir aldrað fólk gæti haft
aðra þýðingu og meðferð þessa áhættuþáttar
þarf því frekari skoðunar við. Það er því brýn
þörf á að rannsaka nánar líffræði og fituefna-
skipti aldraðs fólks. Ný þekking verður til þess
að skjóta stoðum undir fyrirbyggjandi aðgerðir
og lækningar á öldruðum.
HEIMILDIR
1. Öldrunarmál á Islandi. Heimildaskrá LYKILL. Rit um
Bókfræði. Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1990.
2. Samúelsson S. Heilsufarsrannsóknir Hjartaverndar.
Hjartavernd 1977; 14(1); 12-5.
3. Björnsson O, Ólafsson Ó, Sigfússon N. Greiningarlyklar
o. fl. Skýrsla I. Hjartavernd 1970.
4. Statistics and Epidemiology Research Corporation.
EGRET reference manual. Seattle: SERC, 1990.
5. Þorgeirsson G. Davíðsson D, Sigvaldason H, Sigfússon
N. Áhættuþættir kransæðasjúkdóms meðal karla og
kvenna á íslandi. Niðurstöður úr hóprannsókn Hjarta-
verndar 1967-1985. Læknablaðið 1992; 78: 267-76.
6. Björnsson OJ, Davíðsson D, Filippusson H, Sigfússon
N, Thorsteinsson T. Serum total cholesterol and trigly-
cerides in Icelandic males aged 41-68 years. Health Sur-
vey in the Reykjavík Area. Report C XXVII 1987.
7. Cohen DL. Cardiovascular disease and high cholesterol
in old age. Rev Clin Gerontol 1992; 2: 1-2.
8. Forette B, Tortrait D, Wolmark Y. Cholesterol as a risk
factor for mortality in elderly women. Lancet 1989; i:
868-70.
9. Winawer SJ, Flehinger BJ, Buchalter J, Herbert E,