Læknablaðið - 15.12.1997, Síða 21

LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
807
gefið svipaðar vísbendingar, eða að tíðnin hjá
tvíburum sé um það bil tvöfalt hærri en hjá
einburum (2,4-10).
Ekki er vitað um orsakir aukinnar tíðni
hjartagalla meðal tvíbura. Erfðir eru taldar
skýra um 8% meðfæddra hjartagalla og um-
hverfisþættir um 2% (11). Samspil erfða og
umhverfis eru því líklega orsök um 90% hjarta-
galla.
Erfðaþátturinn gæti valdið aukinni tíðni
hjartagalla hjá tvíburum, að minnsta kosti
meðal eineggja tvíbura. Niðurstöður þessarar
rannsóknar gefa þó ekki til kynna að eineggja
tvíburum eingöngu sé hættara við að fæðast
með hjartagalla.
Ákveðnir umhverfisþættir gætu orðið mikil-
vægari þegar tvö fóstur þroskast samtímis í
móðurkviði og þar með frekar orsakað hjarta-
galla. Má til dæmis nefna röskun á blóðflæði til
annars fóstursins, hugsanlega vegna rangra
æðatenginga í samvöxnum fylgjum eða vegna
súrefnisskorts. Slíkar æðatengingar gætu jafn-
vel haldið lífi í annars ólífvænlegu fóstri sem
hefði dáið ef hinn tvíburinn hefði ekki komið
til (15,16).
Marktæk aukning á nýgengi hjartagalla varð
milli fyrri og seinni hluta rannsóknartímabils-
ins (2,13% á fyrri hluta og 3,78% á seinni hluta
tímabilsins). Líklega eru enn fleiri tvíburar
með meðfæddan hjartagalla á seinna tímabil-
inu því þeir yngstu eru ekki nema rétt liðlega
ársgamlir og gætu því enn reynst vera með
ógreindan galla. Nýgengistalan á seinna tíma-
bilinu er því síst of há.
Veruleg fjölgun tvíburafæðinga varð á milli
þessara tveggja tímabila og er meginástæða
þeirrar fjölgunar sú að glasafrjóvganir hófust
hérlendis árið 1991 (17). Því vaknar sú spurning
hvort hugsanlega sé samband milli tækni-
frjóvgana og aukinnar tíðni meðfæddra hjarta-
galla. Þannig mætti athuga möguleg áhrif frjó-
semislyfja. Einnig má hugsa sér að tengsl séu
milli þess að eiga í erfiðleikum með að eignast
barn og þess að eignast barn með meðfæddan
galla og tæknifrjóvganir hafi þannig áhrif á
nýgengi með óbeinum hætti.
Rannsókn Gunnlaugs Sigfússonar og
Hróðmars Helgasonar (1) náði til barna sem
fædd voru á árunum 1986-1989 og skarast því
fyrra tímabil þessarar rannsóknar við þeirra
rannsókn. Forvitnilegt væri að kanna nýgengi
meðfæddra hjartagalla allra barna sem fæddust
á íslandi á árunum 1990-1995 til að sjá hvort
nýgengið hafi einnig aukist meðal einbura eða
hvort aukningin sé bundin við tvíbura.
Ef um 3% allra tvíbura eru með meðfæddan
hjartagalla ætti hugsanlega að leita markvisst í
hópi þeirra með skimun líkt og nú er gert á
fóstrum þungaðra kvenna með sykursýki. Að
vísu eru þeir annmarkar á því, að greinist tví-
buri með alvarlegan hjartagalla á fósturskeiði
sem ekki er hægt að gera við, er ekki eins hægt
um vik að framkalla fósturlát og ef einungis
væri eitt fóstur og því vafasamt hvort skimun
fyrir fæðingu kæmi að gagni. Skimun allra tví-
bura eftir fæðingu væri hins vegar vel fram-
kvæmanleg.
Flokkun hjartagallanna: Alvarlegur hjarta-
galli fannst hjá 15 (43%) af 35 tvíburum sem
voru með hjartagalla. Hjá viðmiðunarhópi
voru 46% barnanna með alvarlegan hjarta-
sjúkdóm. Hlutfallslega eru því alvarlegir
hjartagallar (sjúkdómar sem þarf að með-
höndla) ekki algengari meðal tvíburanna en í
viðmiðunarhópi (1).
Erfitt er þó að leggja mat á nýgengi einstakra
hjartagalla hjá tvíburum þegar um svo lítinn
hóp er að ræða. Algengasta greiningin var op á
milli slegla sem 40% barnanna höfðu. Þetta er
heldur lægra hlutfall en í viðmiðunarhópi
(55%) (1) en hærra en niðurstöður annarra
rannsókna (18-19). Ástæða þess að op á milli
slegla er algengara í íslensku rannsóknunum er
sú að flestar hinna erlendu eru talsvert eldri, en
með tilkomu betri ómsjáa á seinni árum grein-
ast mun fleiri lítil op milli slegla en áður (20).
Op á milli gátta greindist hjá 20% tvíburanna
sem er litlu hærra en almennt gerist (19). Aðrir
gallar komu það sjaldan fyrir að ekki er raun-
hæft að gera samanburð við gildi viðmiðunar-
hóps. Athygli vakti þó að sjúklingarnir þrír
sem voru með opna fósturæð voru allt drengir,
en opin fósturæð er almennt mun algengari
meðal stúlkna, með kynjahlutfallið (drengur/
stúlka) 0,3 (14).
Kynjahlutfall tvíburahópsins: Talsvert fleiri
stúlkur en drengir voru með meðfæddan
hjartagalla meðal tvíburanna (kynjahlutfallið
var 0,591). í hópi tvíbura án hjartagalla voru
fleiri drengir en stúlkur. Munurinn er ekki
marktækur (p<0,l og >0,05) en engu að síður
athyglisverður því þetta gæti þýtt að hættan á
að tvíburastúlka fæðist með hjartagalla sé
nærri tvöföld á við hættuna á að tvíburadreng-
ur fæðist með hjartagalla. Aðrar rannsóknir
hafa gefið til kynna að hjartagallar séu algeng-