Læknablaðið - 15.01.1998, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
17
það klíníska próf sem gefur best til kynna hvort
sjúklingar hafi náð sér eftir vöðvaslökun og
geti haldið öndunarvegi opnum og hreinum.
Niðurstöður: I ljós kom að að minnsta kosti
17% þessara sjúklinga voru undir áhrifum
vöðvaslakandi lyfja við komu á vöknunardeild.
Súrefnismettun þeirra reyndist marktækt lægri
en hinna sem færir voru um að halda höfði í að
minnsta kosti fimm sekúndur. Þrjátíu mínútum
eftir komu á vöknunardeild reyndust sex sjúk-
lingar enn undir áhrifum vöðvaslakandi lyfja
og tveir eftir 60 mínútur en allir höfðu náð sér
eftir 90 mínútur. Fyrst eftir komu á vöknunar-
deild skipti ekki máli hvort sjúklingar höfðu
fengið vekúrón eða pankúrón en þeir sjúkling-
ar sem reyndust lengst undir áhrifum vöðva-
slakandi lyfja höfðu fengið pankúrón. Sjúk-
lingarnir voru að öðru leyti sambærilegir.
Ályktun: Eftirstöðvar vöðvaslakandi lyfja
eru algengar (17%) hjá sjúklingum við komu á
vöknunardeild eftir venjulega svæfingu. Tíðn-
in hér er þó í neðri mörkum miðað við niður-
stöður annarra kannana þar sem svipaðri svæf-
ingartækni hefur verið beitt. Þessir sjúklingar
hafa lægri súrefnismettun og er því hættara við
aukaverkunum. Ný tæki sem mæla svokallað
train-of-four (TOF) hlutfall eru nú komin á
markað og ættu að auðvelda eftirlit með verk-
un vöðvaslakandi lyfja meðan á svæfingu
stendur auk þess sem lyf með styttri verkunar-
tíma eru að leysa hin eldri af hólmi. Þannig ætti
að vera hægt að auka öryggi sjúklinga sem eru
að koma úr svæfingu.
Inngangur
Vöðvaslakandi lyf hafa verið notuð við svæf-
ingar í um hálfa öld. Tilvist þeirra hefur stuðl-
að að framförum, bæði í svæfinga- og skurð-
lækningum og rannsóknir á lífeðlisfræðilegri
verkun þeirra hefur leitt til aukinnar þekkingar
á samspili tauga- og vöðvafrumna. Jafnframt
hefur komið í ljós að þau eru vandmeðfarin og
hættuleg ef fyllsta öryggis er ekki gætt.
Við örvun taugafrumu losnar acetýlkólín úr
taugaendum út í tauga-vöðvamótin, það teng-
ist síðan viðtækjum á vöðvafrumunni, veldur
afskautun hennar og þar með samdrætti. Verk-
un acetýlkólíns er stutt vegna þess að það er
brotið hratt niður af kólínesterasa. Vöðvaslak-
andi lyf hafa áhrif á þetta ferli og er skipt í tvo
flokka með tilliti til verkunarmáta. Annars
vegar eru afskautandi lyf (depolarizing muscle
relaxants), þar er í rauninni aðeins eitt lyf,
súxametón, en það er efnafræðilega skylt
acetýlkólíni. Það tengist viðtækjum á sama hátt
og hefur í för með sér stuttan samdrátt vöðva-
frumnanna en er ekki brotið eins hratt niður.
Afleiðingin er viðvarandi afskautun sem gefur
vöðvaslökun. Hins vegar eru lyf án afskautun-
ar (non-depolarizing muscle relaxants) sem
keppa við acetýlkólín um viðtæki á vöðvafrum-
unni, bindast þeim og koma þannig í veg fyrir
afskautun og samdrátt. Verkun þeirra er því
háð styrk þeirra á tauga-vöðvamótum með til-
liti til styrks acetýlkólíns. Reynt er að hafa
áhrif á þetta jafnvægi þegar upphefja skal verk-
un hins slakandi lyfs en þá er gefið neóstigmín
sem hemur kólínesterasa, hægir á niðurbroti
acetýlkólíns og eykur þar með styrk þess við
viðtækin. Styrkur vöðvaslakandi lyfs getur
verið það mikill að neóstigmín nái ekki að auka
magn acetýlkólíns nægjanlega mikið til að upp-
hefja slökunina og þarf ákveðinn tími að líða
frá gjöf þess þar til neóstigmín er gefið. Með
neóstigmíni er alltaf gefið atrópín til að upp-
hefja áhrif þess á ósjálfráða taugakerfið.
Ur flokki lyfja án afskautunar er völ á nokkr-
um lyfjum sem hafa mismunandi verkunar-
tíma. Lyf með langa verkun (40-60 mínútur)
eru til dæmis pankúrón og pípekúrón. Lyf með
miðlungslanga verkun (20-40 mínútur) eru
atrakúríum, vekúrón og rókúrón. Lyf með
stutta verkun (10-20 mínútur) er til dæmis
mívakúríum. Öll þessi lyf eiga það þó sameig-
inlegt að hraði niðurbrots þeirra er mismun-
andi milli einstaklinga og því er erfitt að spá
nákvæmlega fyrir um verkunarlengd sem skýr-
ir að hluta vöðvaslökun eftir aðgerðir þar sem
ekki hefur tekist að upphefja verkunina að
fullu með neóstigmíni. Þetta getur haft alvar-
legar afleiðingar í för með sér þar sem mikil-
vægir vöðvar í efri loftvegum geta verið veikl-
aðir og erfiðleikar skapast við að halda loftveg-
um opnum og hreinum. Ásamt svæfingaráhrif-
um getur þetta því leitt til öndunarerfiðleika
auk þess sem magainnihald getur komist í loft-
vegi ef sjúklingur kastar upp, þar sem varnar-
viðbrögð í koki eru veikluð. Máttleysistilfinn-
ingin sem þessu fylgir er einnig mjög óþægileg
fyrir vakandi sjúklinga. Sýnt hefur verið fram á
leifar vöðvaslökunar hjá 20^10% sjúklinga á
vöknunardeildum (1-4). Mælt hefur verið með
notkun taugaörva til að meta vöðvastyrk með-
an á svæfingu stendur en ekki hefur tekist að
sýna fram á að notkun þeirra hafi lækkað tíðni
eftirstöðva vöðvaslökunar (5). Notkun stutt-