Læknablaðið - 15.01.1998, Blaðsíða 32

30
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Umræða
Niðurstöður þessarar athugunar sýna að
notkun hormónauppbótarmeðferðar fór vax-
andi hjá hverjum nýjum og yngri fæðingarhópi.
Hjá yngsta fæðingarhópnum höfðu 52% ein-
hvern tímann notað hormón. Notkun var tíð-
ust hjá 50-55 ára konum og notuðu 50% þeirra
hormón árið 1995 sem er 5,7 föld aukning frá
1986. Af þeim sem notuðu hormón notaði um
helmingur þau í eitt ár eða skemur á fyrri hluta
tímabilsins en svo virðist sem notkunarlengd sé
að aukast síðustu árin og færri konur nota nú
hormón í svo stuttan tíma. Marktæk jákvæð
fylgni var milli reykinga og hormónanotkunar
hjá 50-55 ára konum. Árið 1995 notuðu íslend-
ingar hormónauppbótarmeðferð mest allra
Norðurlandaþjóða.
í yngsta fæðingarhópnum (1936-1940) höfðu
52% kvenna einhvern tímann notað hormóna-
uppbótarmeðferð (mynd 1). I þeim hópi voru
einungis skoðaðar konur sem voru 55 ára eða
eldri við komu. Athygli vekur að í elsta fæðing-
arhópnum (1906-1910) höfðu 17% kvenna not-
að hormón. Þessar konur voru fimmtugar
1956-1960 og gæti þetta gefið einhverja vís-
bendingu um notkun á þeim tíma. Upplýsingar
um það á hvaða aldri konurnar voru er þær
notuðu hormón liggja ekki fyrir, þannig að
ekki er víst að allar þessar konur hafi notað þau
vegna tíðahvarfaóþæginda. í fyrsta lagi gætu
sumar þeirra hafa notað horrnón síðar á ævinni
til dæmis vegna jákvæðra áhrifa á bein en lang-
tímanotkun estrógena hægir á beinþynningu
(13) og dregur úr líkum á beinbrotum og sam-
falli hryggjarliða á efri árum (17-21). í öðru lagi
eru í þessum hópi konur sem hafa látið fjar-
lægja eggjastokka til dæmis vegna krabba-
meins eða brottnáms legs.
Á mynd 2 má sjá að veruleg aukning varð í
notkun hormónauppbótarmeðferðar í öllum
aldurshópum. Notkun var mest hjá konum 50-
55 ára öll árin. Athygli vekur að yfir 10%
kvenna 42^13 ára notuðu hormón árin 1994-
1995. Á mynd 3 má sjá breytingar í notkun frá
ári til árs hjá 50-55 ára konum. Notkun jókst
jafnt og þétt og árið 1995 notuðu um 50%
hormón. Það er 5,7 föld aukning frá 1986.
Tæplega helmingur kvenna sem notaði
hormón notaði þau í eitt ár eða skemur í byrjun
tímabilsins. Ekki virðist vera áberandi munur
hvað þetta varðar milli tímabilanna 1979-1989
og 1990-1993 (mynd 4). Á tímabilinu 1994-1995
lengdist notkunartími. Mynd 4 tekur einungis
til kvenna 60 ára og eldri við komu og er erfitt
að sjá hvort breytingar hafa orðið á allra síð-
ustu árum. Á mynd 5 er athugaður yngri hópur
kvenna (56-57 ára) eftir komuárum. Þar virð-
ist sá hluti kvenna sem notar hormón í stuttan
tíma (0-1 ár) fara minnkandi. Þetta gæti bent
til að fleiri konur ætli sér að nota hormón í
langan tíma. Af öllum notendum notuðu 27%
hormón lengur en fimm ár á tímabilinu 1990-
1995. í nýlegri erlendri rannsókn var hlutfallið
34% (11) en ekki er þó víst að niðurstöðurnar
séu sambærilegar því konurnar voru spurðar
um notkun á ólíkum aldri.
Niðurstöður benda til að jákvæð fylgni sé
milli reykinga og hormónauppbótarmeðferð-
ar. Ekki liggja fyrir skýringar á þessari fylgni.
Hægt er að ímynda sér að þær felist í pers-
ónuleika notenda, að reykingar geri það að
verkum að konur finni frekar fyrir óþægindum
á breytingaskeiði eða að læknar ráðleggi kon-
um sem reykja öðrum fremur að nota hormón
því reykingar auka hættuna á beinþynningu
(22). Ymsar erlendar rannsóknir hafa einnig
sýnt jákvæða fylgni við reykingar (23-25) en
nýleg rannsókn á hópi hjúkrunarfræðinga
sýndi hið gagnstæða (15).
Frá árinu 1987 hefur notkun á estrógen/pró-
gestín blöndum verið meiri en á hreinum estró-
genum, en aukning hefur orðið í báðum flokk-
um. íslendingar, Norðmenn, Danir og Færey-
ingar nota hlutfallslega meira af estrógen/pró-
gestín blöndum en Svíar og Finnar.
Stór hluti íslenskra kvenna í fæðingarár-
göngunum 1920-1940 tók þátt í rannsókninni
eða yfir 95% í hverjum árgangi. Þess vegna
ættu niðurstöður að gefa góða mynd af notkun
hormónauppbótarmeðferðar í landinu. Þetta
er svipað hlutfall og í rannsókn sem unnin var
úr gögnum Leitarstöðvar Krabbameinsfélags
íslands frá tímabilinu 1964-1984. Á því tímabili
svöruðu 97,2% allra íslenskra kvenna í fæðing-
arárgöngunum 1930-1939 (26).
Þær konur sem ekki voru með í þessari rann-
sókn (konur sem mæta aldrei í krabbameins-
leit) voru athugaðar sérstaklega fyrir nokkrum
árum. Þar kom í ljós að í þeim hópi var hátt
hlutfall geðsjúkra og ógiftra kvenna (27). Ólík-
legt er að þátttaka þeirra hefði haft merkjanleg
áhrif á niðurstöður.
Af þessum niðurstöðum er ljóst að notkun
hormónauppbótarmeðferðar er almenn á Is-
landi og hefur aukist á síðustu árum.